Gipuzkoako banaketa berria, 1680. Hendaiarrekin izandako gorabehera bat Frantziaren eta Espainiaren arteko bakea hondatzear egon zen. Nazioarteko arazo bat saihesteko, Batzar Nagusiek parte hartu zuten, eta ez zuten lortu hondarribiarrek obeditzea. Gorosabelek dioenez, 1679an gertatu zen gertakaria, Hendaiakoak gila-itsasontziekin joan baitziren Borboiko Maria Luisa erreginaren iragaitea zela eta. "Frantziarrak kexatzea, Hondarribiakoek harrapaketa batzuk eta beste gehiegikeria batzuk egin zituztelako, hala nola Ancourt-eko printzearen apaiz eta morroi batzuk benetako igarotze horren ondorioz bere jaioterriko bandera zuria irenstea. Hura zigortzeko, hurrengo urtean tropa ugari bildu ziren Baionaren inguruan, Gipuzkoa inbaditzeko asmoz, eta, aldi berean, Hondarribiko maskorrean lau gerra-fragata zeuden, portura sartzen eta ateratzen ziren ontzi guztiak biltzen zituztenak. Horren ondoren, liskarrak, kalteak eta gaitzak izan ziren. Gauzak hain egoera larrian zeudenez, probintzia hori Batzar Nagusian bildu zen Donostian. Erregeak emandako aginduen arabera, Frantziaren zati bat haustea saihestu nahi zuen, eta, horretarako, hura kentzeko aitzakiaraino saiatu zen. Horretarako, Batzordeak bere esku zeuden zenbait probidentzia eman zituen. Horietako bat á D izendatzea izan zen. Martín Antonio de Barrutia y Salinas, Arrasaten bizi dena, gehiegizko kasuak ikertzeko, errudunak atxilotzeko eta Donostiak gidatu ditzan. Bere batzordea betetzeko, Barrutia bere aholkulari, eskribau eta albientearekin joan zen; baina kaputxinoen komentura iristean, haren zaindaria eta predikatzaileetako bat, gaiari buruz hitz egin zuenetako bat, bertan sartzen ez saiatzeko konbentzitu zuten. Izan ere, jendaurrean jartzen zen bizilagunak armatuta zeudela, eta ebazten zuen ez zuela haien aurkako prozedurarik egiten utziko; eta, hil ere egingo zuen, ahalik eta azkarren jokatu nahi bazuen, bere erruak zein ziren jakiteko. Gauzak hain egoera kezkagarrian zeudela ikusita, Barrutia Batzordeko epaileak ez zuen aurrera egiten ausartu; baina ahalik eta hobekien betetzeko irrikaz, komentu horren predikatzaileari bidali zion hiria bere alkateak ordezkatuko dituela. Misio horrek ere ez zuen eraginik izan; izan ere, apaiz batzuk elkartera atera ondoren, aita predikatzaileari ez zioten ezer egiten utzi, eta itzuli egin behar izan zuten. Barrutia Batzar Orokorrean aurkeztu zen, eta Donostian bilduta jarraitzen zuen. Gertatutakoaren berri eman zuen bertan; horren aurrean, informazioa jasotzea xedatu zen, adostuta zegoena, inguruko lekuetan, Hondarribian sartu gabe. Komunikazio horrekin hirirako propio bat atera zen. Iritsi baino lehen, zortzi apaizekin egin zuen topo, suzko armekin, eta haiek erregistratu egin zuten. Eta zeraman plegua aurkitu ondoren, Donostiara itzultzeko eskatu zioten, ez baitzegoen Hondarribia Gipuzkoaren aginduetarako. Apaiz horiek ez zuten horrekin pozik egon, ukabilekin mehatxatu eta jantzia hautsi zioten; beraz, lanbidea eman gabe itzuli behar izan zuen. Probintziak gertaera larri horren berri eman zion erregeari, eta Hondarribiarren erresistentziari buruz adostutako informazioa jasotzen jarraitu zuen. Haren emaitzan oinarrituta, 1680ko maiatzaren 21eko Batzar Orokorrak erabaki zuen ezen, gaien egoera eta lasaitasun komunaren nahia zirela eta, ez zutela uzten, orduan, foru-legea inobedienteen aurka zorrotz aplikatzen, Hondarribiko bizilagunen kasuan bezala, eta zegokion garaian betetzeko, Gipuzkoako ermandadetik betiko bazterturik zeudela esan zien. Jakinaraz bekio, ezbairik gabe, erregeari ebazpen hau, jakin eta onar dezan. Bere eskuzabaltasunak erantzun zion probintziak merezi zuen leialtasuna eta jeloskortasuna estimatzen zituela; baina, aldi berean, Hondarribiarekin harreman ona izateko nahia adierazi zuen, hiri horren leialtasuna eta egoera kontuan hartuta. Errege zedula hori jaso ondoren, batzar partikularrerako deia egin zen Olatuen ermitan. Erregearen nahiak asetzeko, Hondarribia Gipuzkoako ermandadera itzultzea erabaki zen. Hiri hau ez zen bat-batean lotu, edo, bestela esanda, negozioa justizia-bidean zegoen kontseilu errealaren aurrean, eta hori beste desaire bat eranstea zen, aurreko desakatoen ondorioz. Azkenik, 1680. urteko urriaren 3ko benetako horniduraren bidez, deusez deklaratu zen Batzordeak egindako akordioa, Hondarribia probintziako ermandadetik kanpo utzita; eta, beraz, hiri hori ordura arte bezala, bere ohoreekin lotuta zegoenaren alde bidali zen. Hori betetzeko, Hondarribia inguruko batzar orokorretan onartu zen, lehen bezala."