Udalak

Hondarribia (2003ko bertsioa)

Probintziarekin liskarrak. Hainbat dira garai honetan eta Gorosabelek zehazten ditu: "Antzina-antzinatik izan zituen asmo haiek: Puntal izeneko alderdian, hiri beretik hurbil, gabarra bat egotea Frantziako jendearen joan-etorrirako: alkate arruntak lizentziak emateko gai zirela edo erresuma horretan aterako ziren gauzen pasaporteak zirela esanez. Hitz batean, Errege Katolikoek zakuen alkatetzaren probintzian egin zuten mesedeak baliogabetzea zen helburua, haren jabetza luzean hura baitzegoen. Hondarribia Beobiako igarobidea bere jurisdikzioan zegoela pentsatzean oinarritzen zen bere xederako; eta garai batean alkateak mugako kontrabandoan baino ez zirela zaintzen zioen. Hori guztia ikusita, ondorioztatu zuen probintzia zakuen alkatetzaren graziak ezin zituela orduan zeuden eskubideak kaltetu; edo, gauza bera dena, hirugarren interesatuaren kalterik gabe ulertu behar zela. Probintziak beti gaitzetsi zituen Hondarribiko asmo horiek, eta irmo eutsi zion urrats horretan alkateak zuen jurisdikzio pribatiboari. Ezespen horren ondorioz, orduko Hondarribia hiribilduak auzia jarri zion probintziari Gaztelako Kontseiluan 1560an; eta hain bidegabea zen bigarren erresumak Hondarribia zaka-alkatetzaren zortea kendu zion, haren jurisdikzioak ez baitzuen onartu nahi. Horrela iraun zuen 1621. urtera arte, non hiri honek konposizioa proposatu baitzuen. Egindako gestioen ondorioz, urte bereko maiatzaren 2an emandako eskritura bidez konkordia bat egitea lortu zen; Hondarribia bere asmo eta auzietatik kanpo geratuko da, eta Beobiako igarobide osoan zaku-alkatearen jurisdikzio pribatiboa onartuko du. Mendetasun hori aintzakotzat hartuta, eta Hondarribia hirurogei urte baino gehiagoan egon ondoren, probintziak aparteko bi txanda eman zizkion. Hala ere, transakzio irmo hori behin baino gehiagotan berritu zuen gero hiri horrek bere asmo zaharrak. Hala gertatu zen 1675ean, hango alkateek hala nahi izan baitzuten, eta Frantzia pasatzean, zakuetako alkatetzako zaindariek bizilagunak erregistra ez zitzaten ahalegindu ziren, eta, lehenago, berek eman nahi zituzten erresumari berari egiten zitzaizkion erauzketen pasaporteak. Beste batzuetan, pasabidearen gabarra Puntalean egon zedin nahi zuten, edo hiriaren inguruan. Alkateak ere saiatu ziren kontrabandoko salaketen zergatiak ezagutzen, haiek, haien mendekoek edo bizilagunek eginak. Baina probintziak beti arbuiatu zituen eskakizun horiek, beste alkate bakar batek ere ez zituenak, bere zaku-alkatearen jurisdikzio pribatiboari eutsiz; eta hona hemen Gaztelako Kontseiluan jarraitutako auzi berri eta luzeak. Horien emaitza hauxe izan zen: auzitegi gorenak 1713. urtean adierazi zuen zakuen alkatearen jurisdikzioa metagarria eta aurreneurrizkoa zela, Hondarribiko ohiko jurisdikzioekin bere

lurraldean".San Telmo gaztelua. Gainalde batean, portu hori piraten aurka babesteko, 1598ko urtean eraiki zen, erregearen aginduz, Higuer lurmuturraren ondoan, San Telmo gaztelua, harrezkero artilduta eta gorderik egon zena.