Olerkariak

Mugica Celaya, Rafael

Celayak espainiar kultura-bizitzan hiru hamarkadatan mugatu dezakegun aldia izan du: 1950-1960-1970. Bere hitza, bere olerkia eta herri-zentzuak gaztelerazko olerkigintzan gertaera garrantzitsu dira eta arrazoi osoz bere olerkiak bere garaian egon eta esateko era berrietan eragin zuela esan daiteke. Celaya, errealitatera hadi egoteko era jakin baten itzulpen historikoa besterik ez den gizarte-olerkia izenez, gerora, ezagutuko den sustatzailerik garrantzitsuena izango da. Bere olerkia, irakurria, abestua, aipatua eta sentibera, hirurogeigarren hamarkadan, hamardaka sortzaile hartan, aho-mihinean ibili zen, beraien esataritzan eta bertsoak errepikatzean, beste sortzaile guztiekin batera (Celaya besteengan garela azpimarratzen saiatu zen), itxaropen berri bat sortzen izango balira bezala. Garai hartan munduaren gainontzeko guztian ez zen beste ezer ezberdinik gertatu. Olerkariek, intelektualak berbaldiari izena ezarriz ekin zioten. Espainiar kasuan, batzuk atzerri-erbestetik, negarraren eta éxodoaren artean eta beste Celaya bezalako batzuk, barne-erbestean. Celaya, egia, ez zen bakarrik.

Celaya errealitate historikoari so dagoen idazlea dugu, bai bere lanetan (saiakera, olerkia, kontakizuna, antzerkia, kritika) eta baita kultura-hedapenerako egitasmoen sustapenean ere. 1945ean mundu-guda amaitzen denean, eta ezerk gizarte- eta politika-aldaketaren susmorik aurrezten ez duenean, Donostian dagoela, Celayak argitara berak irten eta irtenaraztea proposatzen du: beharrezkoa den kultura-enpresa sortu. Horrela, 1947an, "Norte" izeneko olerki bilduma sortzen du, bere izenez "Cuadernos de Poesía", europar olerkari garrantzitsuen aldra batek bertan argitalpenak egin zireneko benetako liburuak. Urte betera, 1948an, Donostian, euskal literaturaren garapenean hainbesteko garrantzia izango zuen "Egan" aldizkari elebidunaren (euskaraz eta gaztelaniaz) sortzaile-taldean parte hartzen du.