Olerkariak

Mugica Celaya, Rafael

1981ean, Celayak Poesía hoy (1968-1979) izeneko bere laburpen lana ezagutaraztera ematen du. Arinago aipatutako liburu biekin batera liburua hurrengo izenburuak osatzen dute:. Operaciones poéticas, La higa de Arbigorriya, Poemas prometeicos, Buenos días, buenas noches, Iberia sumergida y Poemas órficos.

Liburuen liburu honen hitzaurrean, Celayak nekez erreparatu izan zen olerki-unibertso korapilatsu eta aberatsa ulertzeko funtsezko gaiak azaltzen ditu. Poemas orficos, adibidez, inolako aipamenik gabe ea goitik jotzen den poemari bat dugu. Celayarengan berarengan kontzientzia ikaragarri eta zabaldutako horren lehenbiziko eztandak indarberritzea dakar, beronen bitartez, olerkaria, bere legeez besterik gobernatzen ez den Kosmosaren aurrean gizakiaren makaltasuna zein den adieraztera datorkigula. Poemas orfikos-ez (1978) ohartu zirenek Penúltimos poemas (1982) lanaren hitzaurre bezala gero Celayak ezarriko duen proposamena askoz hobeto uler zezaketen. Liburu honen atariko hitzaurrearen izenburua "Hacia una poesía órfica" deritzo eta Celayaren kontzientzia-adierazpen murriztu bezala bere literatura-lana ulertuz horren begirunean ezarrita jarraitzen zutenen erosotasunaren artean nahasketa sortarazi zuen: gizarte kontzientzia. Berezitasuna dariolako aipa dezagun Antonio Trapiello bezalako Celayak agiri horretan proposatzen zuen guztia baloratzen zuten olerkariak zirela.

Lautréamont-en "La poesía debe ser hecha por todos" adigaia erabat gaindituta, olerkaria inguru berri baten azaltzen da. Sentipen ikaragarri horrek hauxe idaztera darama: "La conciencia cósmica, el ritmo universal, los poderes de la música y los números, la pulsación cuántica, el ciclo cósmico periódico, la pitagórica música de las esferas, y todo eso dado a una, con nuestros ritmos respiratorios y cardíacos, los de la danza, los del canto, y que a fin de cuentas no están lejos de las ecuaciones y constantes de Einstein, de Plank, de Broglie, de Bohr o de Bell. O de la música de Bach, claro, porque todo es lo mismo"

Leopoldo de Luis-ek "Celaya es poeta de lo permanente y de lo evolutivo" dela adierazi du. Aldiz, bere olerkigintzaren zabaltasunaren ulermena Celayarengan haratago joan da. 1990ean telebista batek kameran aurrean irakurtzeko olerki bat hautatzea eskatu zionean, Celayak, Movimientos elementales (1942-43) lanetik "Instantanea" hautatu zuen, bertan olerkariak kultura-jatorrira itzuli beharraz jardunaz. Hori Jose Hierrok (1990) "parte de la poesía de Cavafis, por ejemplo, la adelantó entre nosotros Celaya" berrestean sendotu egiten du. Jakina, Gaviota-n bildutako olerkiak berraztertzen baldin badira, Ritsos, Elytis, Seferis edo Cavafis-en proposamenak transmititzen dituzten olerki-korronte handiak, uler daitekeen bezala, Celayak egindako proposamenen parametro bertsuetan dira.

Gaviota-n datza olerti horren hezurdura, urte batzuk geroago heldutasuneko eta jakitedun liburu bat, izaeraduna eta bizikoa, muga-erreferentzia eta hasieratik azkenerako proposamena izango denaz burutuko dena: Orígenes (1990). Celayaren olerti lan guztia neurri handi baten laburbiltzen den liburua da eta bere hitzaurrean adirazten denagatik esanahi berezia duena: "Esto es lo que quisiera predicar a los poetas como entrada de este libro: El lenguaje original perdura en los mitos y en la poesía porque es el lenguaje en sí, el que se dice a sí mismo, no el que utilizan los hombres particulares para entenderse unos con otros o para comunicarse entre sí, no con lo universal. En realidad nadie se sirve del lenguaje utilitariamente aunque quiera hacerlo. Es el lenguaje quien nos utiliza a todos, y crea así una colectividad. Pues no hay más colectividad que la del lenguaje que se dice a sí mismo, y al decirse nos reúne a todos en un solo ser. Y no hay más misterio que el del misterioso lenguaje originario. Y éste, y a una con él, la Poesía, es lo único que no puede explicarse, aunque yo como tantos otros he tratado inútilmente de hacerlo".