Peñalengo fratrizidioa (1076). Utz diezaiogun Moreti, bere maisutasunaz, gertakaria berreraikitzen: «On Santxo zen, izatez noble, bere bizitzako gertakariek eta Noblearengandik, Peñalenengandik bezala, zoritxarraren lekuagatik geratu zitzaion ospeak erakusten duten bezala. Beraz, errazagoa izan zen hura zapaltzea, eta gogo eskuzabal eta nobleen berezko ezaugarria zen inoren gaiztakeriak zalantzan jartzetik hain urrun egotea, gaiztakeria horiek egitetik hain urrun. Oso ehiza zalea zen, eta zaletasunaren amuzkian disimulatu zitzaion amua. Don Ramón eta doña Ermesinda haur aleboek traizioa egin zuten ehiza baten dibertsioa eginez. Ehizaren itxurak egin zituzten: erregearen anaia, erregetzat onartu zuena, eta hain anai faboratu eta pribatuak ospatu nahi zituzten. Funesko hiribilduaren (haranari izena ematen diona) eta Villafrancakoaren artean, oso baso atsegina zegoen, orein eta basurdeez betea; eta gaur egun ere, neurri handi batean desmontatuta eta agerian, Arga eta Aragoi ibaien hegoaldeko ertzean hazten ditu. Ibai horiek beren urak nahasten dituzte Ebro ibaia elkarrekin bilatzeko. Iparraldeko ertzean, Funesekoa dena, haitz bat altxatzen da, Milagroraino ibai nahasien bidea eta Ebroren elkargunea sei miliatako distantzian egiten duena. Zati bat Peñalén deitzen diote. Gailurretik, balkoitik bezala, oso ikuspegi atseginaz eta oskarbi, ibaia oinean, eta, haren ertzean, basoa eta aurrera jarraitzen duten lautada handiak. Leku hori aukeratu zen jai horretarako, eta, haren jabe eta egileak haurrak zirenez, eta Jauregian zuten esku handiarekin, erraza izan zitzaien nahi zutenen akonpainamendua osatzea, konjuratuak bertan sartuz eta ukiturik ez zeudenak konjuraziotik baztertuz. Errege ekainaren hasieran iritsi zen leku hartara, infanteekin batera, armatzen ari zitzaion traizio gaitzesgarriaz zeharo gabeturik. Eta monteroak basoan sakabanaturik, eta erregearen aldamenetik eta gertutasunetik, hainbat ordenaren bidez, asmo gaizto hura bahi zezaketenak desbideraturik, basoa mugitzen eta ehiza altxatzen hasi zen. Deskubritu eta jarraitu egin zela oihukatuz, erregea arrimatu egin zen peñaren kantua hobeki ikustearren, han barrena xahuturik baitzegoen. Eta gaiztakeriarako zirenek, naturaren izugarrikeria eta infernuko amorru artean, errege izateko handinahiaren artean, atzetik oinezko maltzurraren keinuarekin bat eginik, indarrez bultzatu zuten errege, hirurehun besakada baino gehiagoko sakoneko biloan zehar biraka, beherago eroria. »