Monarkia eta noblezia

Antso VI.a Gartzea (1996ko bertsioa)

Ingeles arbitrajea (1177). 1176ko abuztuaren 26an, Alfontso VIII.a eta Antso Jakituna Gaztelako eta Iruñeko erregeek elkarrizketa bat izan zuten Naiara eta Logroñoren artean. Gerraren egoera, inbasio, kalte eta gastuena, jasanezina zen nafarrentzat. Bakea nahi zuten, eta hori ezin zen lortu, ez bazen, kasurik onenean, ordura arte edukitakoa atxikiz. Nafarrek, biktima gisa, eskubidea berrezarri nahi zuten, baina aldez aurretik bazekiten gaztelar eta aragoiarrekin ia konponbiderik ez zegoela. Egoera horretan onartu behar izan zuten beren ezberdintasunak Henrike II.a Ingalaterrakoaren, Alfontso VIII.aren aitaginarrebaren eta, beraz, alderdi interesatuaren, menpe jartzea. Hala ere, bakerako grina handiagoa zen, eta Antso Jakitunak ingelesaren arbitrajearen mende jarri behar izan zuen, zazpi urteko su-etena egin ondoren. Hurrengo urteko martxoaren 9ko data ezarri zen, 1177, Ingalaterrako gortean egoteko arbitrajearen epaia jasotzeko. Formalitate solemneak eman zitzaizkion ekitaldiari, nahiz eta haien atzean aitortu ezinezko pretentsioak egon. Egia esan, gaztelarrek eta iruindarrek hiru gaztelu ospetsuenen bermea jarri zuten: Naiara, Arnedo eta Cellorigo, Gaztelatik, eta Lizarra, Funes eta Marañon, Nafarroatik. Hala erregeek nola gaztelu horietako arduradunek epaia bete beharko lukete. Enbaxadoreei zin egin zien Enrike II.a Plantagenetek, eta hitzeman zien beren subiranoen izenean onartuko zuela arbitraje-epaia. Epaia konpromisozkoa izan zen. Gainera, bi erregeak nahigabeturik uzteko bertutea izan zuen. Alfontso VIII.aren erregealdian egindako konkistak itzultzea agintzen zen, konkista edo susperraldia ote zen begiratu gabe. Hala, bada, gaztelaniak Logroño, Navarrete, Entrena, Autol eta Ausejo jasoko lituzke baldintza jakin batzuetan. Nafarrak Leguin, Portilla eta Godinek duen gaztelua jasoko lituzke. Enbaxadoreak nahigabeturik itzuli ziren beren erresumetara, itzulerako gastuen zati bat ordaindurik, eta ingelesetik opari ederrak jaso zituzten. Su-etena gordetzea eta beste hamar urteko bake-aldia mantentzea agintzen zen, Gaztelako erregeak Antso Nafarroakoari urtero 300 marabedi ematea denbora-tarte horretan.