Euskal kolonialistak. Konkistatzaileei, abenturazaleei edo kolono mandatu-egileei atxikitako pertsonak dira. Gutxitan ikusten da gizatasunik gabeko jendea, baina badago. Adibide gisa aipa daitezke Pedro de Avendaño eta Velasco, Bizkaiko anker bandoen ondorengoa. Góngora Marmolejo historialari garaikideak hauxe dio: «E zen. Pedro gizon krudela indiarrekin; oso pozik hartzen zuen aletxoetan, eta berak ere, bere ezpatarekin, puskak egiten zituen». Bere langileek berak hil zuten 1561eko uztailaren 18an. Aitaginarrebaren interesen eraginpean dagoen banakoaren kasu bat beste banderizo-ondorengo batean gertatzen da: D. Martín Ruiz de Gamboa, Quiroga mandatu-egilearen suhia, Santiagoko aizkolari boteretsua. Pedro de Villagra gobernadorearen zerbitzuko kapitain ausart eta leiala zen Gamboa. Gobernadore horrek aldatu egin zituen indiarren tratua arautzen zuten ordenantzak, lan-denboraldia murriztuz, eta debekatu egin zien indiarren kapataze gisa aritzea emakume eta alabei tratu txarrak ematen zizkieten eta abusatzen zituzten esklabo beltzei, indiarren eta erlijiosoen babesarekin babestuz, batez ere dominikarrak. Ganboa mandatugileekin elkartu zen. Espainiara joan behar zuen erregeari dokumentu bat eramatera, babesa eta erreformak eskatuz. Aurkitu, preso hartu, auzipetu eta indultua eman zion Villagrak, eta berriro hartu zuen bere zerbitzura. 1577an Txileko gobernadore izendatu zuten Martín Ruiz de Gamboa, eta arazoa zutik zegoen. Dilema natiboen jabetzak, aginpidea eta askatasun pertsonala errespetatzea zen, atzerritar gisa bizitzea, beren lurrak eta karguak eskuratzea eta eskulan behartu gisa ustiatzea. Antonio de San Miguel apezpiku fraideak eta frai Gil korajudoak indiarren esklabotasunaren kontrako jarrerari eusten zioten. 1572an indiarren lana kentzeko agindua eman zen, enperadorearen aginduak betez, eta lan behartuaren truke ordaindu beharko zuten tasa batekin ordezkatu zen. «Ganboako tasa» deitu eta 1580an aldarrikatu zen. Indiarrek tasa ordaintzea edo mandatugileen zerbitzura lan egitea aukeratzen zuten. Hiru urteren buruan, porrot egin zuten, eta argi geratu zen indigenen lan behartuaren kontura lortzen zituztela irabaziak. Tasa ez zen erabili eta indiarrak lan behartura itzuli ziren.