Sarritan, ikuspegi eta proposamen ezberdinekin, modernitatearen ideia jakin baten aurkako matxinada berdin bati ekiten dioten filosofo eta korronte batzuk postmodernitatekotzat jotzen dira. Guztiak iragan mendeko hirurogei eta hirurogeita hamarreko hamarkadatik aurrera agertzen dira eta Wittgesteinek esango zukeen moduan, "familia kidetasun" jakin bat dute guztiek.
Michel Foucaultek, adibidez, gizarte modernoa hedatu zenean Europan sortutako diziplina berriak aztertzeko metodo genealogiko zorrotz bat taxutu zuen, bere garaian modu okerrean balioetsi zena, post-estrukturalistatzat hartu baitzen. Roland Barthesek semiologian eta hizkuntzalaritzan lan egin zuen nagusiki eta oso fin interpretatu zituen esanahiaren ikur eta egiturak; zenbaiten ustez, bere lana postmodernismo linguistikoaren sorburu izan zen. Gilles Deleuze, immanentziaren filosofo trebea, "Frantziako nietzschezale" izendatu zuten bere garaian; gaur egun, bere izena postmodernismoaren aitzindarien artean aipatzen da. Zalantzarik gabe bere errizomazko estiloak eta bere pentsamendu bizi txundigarriak izendapen oro baliogabetzen dute. Psikologia arloan, bestalde, Jacques Lacanek Freuden psikoanalisia berregin zuen; horretarako, intuizio berri eta eztabaidagarriak hartu zituen abiapuntutzat, Husserlen fenomenologiako elementuak, egiturazko hizkuntzalaritza, zen budismoa, konbinazio-topologia edota korapiloen teoria barneratzen dituena. Kontzientziaren eraketari buruzko azterketetan formula cartesiar ezaguna irauli zuen ("Pentsatzen ez dudan artean naiz" bilakatu zuena); azterketa horiek arrasto handia utzi dute eta zenbaitentzat postmodernitatearen erakusgarri dira.
Zehatza izatera, ordea, modernitatearen amaierari buruzko kontzientzia hartzea aztergai nagusi duten pentsalariak izango lirateke postmodernitatekoak, egoera historiko berri horretan giza esperientziak bizi duen egoera argitzeko saiakera egiten dutenak. Egoera berri horri postmodernitate esaten diote haiek; dena den, horrek ez du esanahi ideia eta balioespen truke horietan parte hartzen duten pentsalari guztiek diagnosi bera egiten dutenik, ez eta terminologia bera erabiltzen dutenik ere.
Hala ere, bada egile horiek guztiak batzen dituen zerbait, eskola, eredu eta pentsamenduaren sistemen arteko betiko banaketa polemikotik haratagoko zerbait. Argi dago guztiak ez zirela postmodernoak, baina guztiek aipatzen dute irudikapenari buruzko arazo bera. Totaltasunaren itxaropen oro galduta, bakoitzak bere esparruan munduak uzten duen trazuen sakabanaketa eta ugaritasun saihestezina egituratzeko berezko modua proposatzen du. Irudikapenaren filosofia modernoan subjektuaren eta objektuaren arteko, errealitatearen eta kontzeptuaren arteko identitate bat finkatu nahi zen, ugaritasun hori identitate arrazionalera mugatu asmoz. Aipaturiko egile horien arabera aldiz, ezberdintasuna bera pentsatzeko modua da ebatzi beharreko arazoa: mugatu, ordenatu, hierarkizatu, irudikatu ezin daitekeen hura.
Arazoa behar bezala kokatze aldera, komenigarria litzateke laburki bada ere postmodernoen artean sailkatzen den beste filosofo bat aipatzea; nahiz eta berezko balioa duen eta berezko izena duen azterketa-metodo bat bultzatu zuen: dekonstrukzioa. Jacques Derridak argi eta garbi azaldu zuen zein zen filosofiaren egitekoa modernitateko irudikapenaren ideala gainbehera zihoan garai batean. Hegelen ustez, pentsatzeari pentsamendua kontzeptu absolutu modura badagokio, orain, diferentzia diferentzia modura pentsatzeko garaia da, behin-behinekotasunez bada ere. Hegelen diskurtso absolutua dekonstruitzea, edo bestela esanda, modernitatearen diskurtsoa dekonstruitzea.
Are gehiago: modernitateko diskurtsoa dekonstruitzeko mugimenduaren baitan hizkuntza bera da sinesgaitz ageri dena. Etengabe bere baitan murgildua, hizkuntzak balizko esanahi guztiak bereganatu nahi ditu zentzuaren ilusioa sortzeko. Esanahiak, ordea, isuri, nahasi eta galdu egiten dira prozesu infinitu batean, nonahi ageri dira eta ia aldi berean desegin egiten dira. Barreiadura izenez ezagutzen den prozesu horren bidez modernitateko diskurtso arrazionalak ukatzen duen guztia berretsi nahi da: dagoeneko ezerk ez du ezer irudikatzen, ezerk ez dezake ezer asimilatu. Egiazko pentsamendua bazterretan dago, hitzen artean; hala, diferentzia bakar bat ere ezin da identitate sintetiko batean ebatzi eta gainditu.
Derridaren ostean, diskurtso filosofikoa ez da zalantzan jartzen den gauza bakarra, ontologia baten aukera ere zalantzan jartzen da, semiotika eta pragmatika batera murrizten delarik. Dagoeneko ez dezakegu errealitateko elementu bereiziez hitz egin, gure hizkuntzak sinbolikoki bereganatzen dituenak. Trazak, ehunak, adierazgarritasun gutxiago edo gehiago duten arinkeriak besterik ez dira geratzen.
Derridak Mendebaldeko filosofiaren hizkuntzak dekonstrukzio-prozesuan barneratzen dituen bitartean, postmodernitatean egiaren nozioa erasotzen da. Gure adimenaren tradizioetan ezagutza, arrazoia edo objektibotasun modura irudikatzen den guztia artikulazio sinboliko berezi baten eraginak besterik ez dira, mundua ikusteko modu berezi baten garaipena. Horrenbestez, mundua ez da interpretazio hutsa, egia bera da mundua. Iritzi hori suntsitzea eta egia heterogeneoak eta, zergatik ez, elkarren kontrakoak, aldarrikatzea izan da, ikusi dugunez, postmodernitateko pentsalariek lehenetsi duten zereginetako bat.
Ahalegin horretan ez dira bakarrik izan. Postmodernoekin interesak eta hizkuntza partekatu ditu "pentsamendu ahula" izeneko filosofiaren korronteak. Kontzeptu hori 1983an erabili zuen Gianni Vattimok eta honetan datza: Mendebaldean arrazoiari emandako bultzadaren ostean eraikitako pentsamendu indartsuen garaia iragana da dagoeneko; orain pentsamendu ahulen garaian bizi gara, behin-behinekoak, iheskorrak direnak, auzi bat oso-osorik jorratzeko asmorik ez dutenak eta sekula gailendu ezin direnak eta gailendu behar ez direnak.
Modu horretan, logika trinko eta adiera bakarrekoari kontra eginez, pentsamendu ahularen bidez arazo bat ebazteko modu ezberdinak proposatzen dira. "Ez dago gertakaririk, interpretazioak baizik", Nietzscheren baieztapen dionisiakoa lelo zuhur eta atsegin bilakatu du Vattimok. Alderdiek zuzendutako politika monolitiko eta bertikalaren ordez, Vattimok zeharkako gizarte-mugimenduak babestea eta gizarte zibila lez ezagutzen dena indartzea proposatzen du. Abangoardia artistikoaren harrokeria eta bere baitako erreferentziazko autismoaren ordez, pentsamendu ahularen bidez adierazpen artistiko pluralak eta herrikoiak berreskuratu nahi ditu, eta kitsch delakoaren aurrean ere ez du atzera egiten. Azkenik, Europa etnozentrikoa gainditzeko, munduaren kultura anitzeko ikuspegia babesten du, aniztasunaren eta giza sorkuntzaren adierazpen bakarra ere bidean galtzen ez duena.