Kontzeptua

Historia de la Música en Euskal Herria

1936ko gerra aurreko musika-nazionalismoaren indar handia bat-batean eten zen, eta, haren ondoren nazionalismoaren epigonoak osatu eta, batez ere, gerra aurreko musika-genero hori interpretatuz jarraitu bazuten, laster sortuko dira garai berrietako musika lantzen duten euskal musikariak, Europara eta mundura beren aurrekoak baino gehiago irekiz.

Euskal entzuleak aldaketaz jabetzen hasi ziren, 1965eko Euskal Kantaren I. Jaialdian lan klasiko, tradizional, Mendietan, José Olaizolak irabazi zuena, eta Nora?, berriz ere Rafael Castrok. Ahots-genero hori arrakastaz landuko dute hainbat konpositorek; besteak beste, Juan Cordero Castaños, Bilbon eta Tolosan konposizio-sari ugari irabazi dituena; Joaquín Pildain, Lorenzo Ondarra, Gotzon Aulestia, Carlos Iturralde eta beste hainbat. Pascual Rodríguez Aldabe ere korronte berrien barruan dago.

Baina urte batzuk lehenago, Madrilen edo Parisen bizi ziren euskaldun batzuek gure mugak gaindituta zituzten, beren musika-ekoizpena gure herrialdean ezaguna izan gabe. Hori egiten lehena Luis de Pablo Costales izan zen, korronte berriak ikusi zituena 1948an Leibowitz eta Messiaen irakurri zituenean. Bere lehen konposizioak 1944koak dira, baina ez da serio-musika berrira jotzen 1952an Zuzenbideko karrera amaitu arte. Lehen molde berriko obra Gorgolas da, klarinete eta harirako kintetoa. Produkzioa jarraitua izango da, eta 1958an Parisen eta Londresko BBCn interpretatuko dute. 1959an Grupo Tiempo y Música sortu zuen eta 1965ean Alea. Ordurako, ikastaroak egin ditu Boulez, Stockhausen, Messiaen eta Ligetirekin, eta 1964an obretako enkarguak jasotzen hasi da. 1966an Berlinera joan zen beka batekin, eta hainbat tokitan estreinatzen diren lanak egiten jarraitzen du, izen unibertsala lortuz. Hainbat musika-artikulu eta musika garaikideari buruzko liburu idatzi ditu eta nazioarteko hainbat jaialdi zuzendu ditu.

Geroago, Carmelo Alonso Bernaola hasi zen konposizioaren munduan. 1946an Banda eta Koruetarako lehen konposizioak egin zituen eta 1952an Massó, Calés eta Julio Gómezekin ikasi zuen, 1953an Madrilgo Udal Bandako klarinete plaza irabazi zuelarik. Madrilgo Kontserbatorioan harmonia eta konposizio sariak lortu zituen eta, azkenean, 1959an, oso euskaldun gutxik lortu dutena lortu zuen: Erromako Saria, Petrassirekin ikastera eraman zuena. Erromatik itzulita, Musika Sari Nazionala irabazi zuen 1. Laukotearekin. 1972an, Teknika Berrien irakaslea izan zen Madrilgo Kontserbatorioan. Nazioartean ere oso ezaguna eta preziatua da produkzioa.

Agustin González Acilu nafarrak (Altsasua, 1929), Luis Tabernarekin lehen ikasketak egin ondoren, bere prestakuntza aldatu du, Fernando Remacharen esku-hartzearen ondorioz. Nafarroako Foru Aldundiaren beka bati esker, ikasketak egiten ari da Parisen, Erroman, Venezian eta Darmstaden. Lantzen duen musika generoa oso berezia da: hizkuntzen fonetikaren musikaltasuna, beste genero batzuk baztertu gabe, noski. Euskararen musikaltasuna garatuz, Oratorio Pan-linguistikoa osatzen du, eta 1971n Musikaren Sari Nazionala lortu zuen. Arrano beltza ahots-lana 1977an estreinatu zuen Iruñeko Ganbera Koralak.

Antón Larrauri Riegok Letra Klasikoetako Irakasleetatik kritika musikalera pasatu zen eta, ia aldi berean, Orkestra Handia, Ganbera Musika, Bokala eta Elektronika generoak hartzen dituen konposiziora. Gaur egungo musikaren estetiketan barneratu zen, eta, neurri batean, eskema tradizionaletan, euskal herri-zaina bertan zela. Hirurogeita hamar partitura baino gehiago Asturiasko Printzea Fundazioak enkargatutako Foguera obraren egile original honi zor zaizkio.

Paris Felix Ibarrondo, non bere teknika hobetzen baitu Ohana, Deutsch eta Dutillexekin. Hainbat sari eta enkargu ere jaso ditu.

Alemanian Enrique Ugarte Alonso prestatzen ari da. Munichen obra batzuk estreinatu ditu.

Ildo horiek ixteko, Maria Luisa Ozaita Marqués emakume bat dator, bere interpretazio-lanari, klabezina batez ere, musikaren konposizioaren eta ikerketaren alderdia gehitzen diona.