Euskal Herrian garatu zen arkitektura gotikoa bere bakuntasunagatik eta austeritateagatik nabarmendu zen batez ere, eta, bestalde, bere izaera hibridoagatik, ezaugarri erromanikoak atxiki baitzituen hasieran, eta ezaugarri errenazentistak hartu, azkenean. Erromanikoko, gotikoko eta errenazimentuko teknika, eraikuntza eta apainketa elementu horien nahasketa bi arrazoigatik gertatu zen: eraikinek luzaroan irauten zutelako, eta elementuak eta materialak eraikuntza-prozesuko une desberdinetan berrerabiltzen zirelako. Hain zuzen ere, hiztegi gotikoko oinarrizko elementuak -arku zorrotzak, gurutze-gangak, arbotanteak- ez dira beti ageri Euskal Herriko eraikinetan. Aitzitik, beste ezaugarri batzuk -zabaltasuna eta altuera espaziala, edo eraikuntza-elementu apaingarrien pieza eskultoriko falta-errepikatu egiten dira garaian zehar.
Arkitektura zibilean esan dugu, jadanik, arkitektura zibil erromanikoko hondar gutxi gelditzen direla. Gotikoan, aldiz, eraikin zibil ugari egin ziren. Egia da gehienak aldatuta heldu direla guganaino. Halere, nahikoa dira garai hartako bizitza zibila nolakoa zen asmatzeko. Gainera, eraikin gehienak Euskal Herriko familia garrantzitsuenen jauregiak eta dorretxeak diren arren, badira eraikin arrunten hondarrak ere, eta geroko euskal baserriaren egitura igartzen hasten uzten digute.
Nafarroan, oraindik hor dauzkagu garai horretako jauregi garrantzitsuenaren elementu batzuk. Erriberrin, Karlos III.ak errege jauregi bat eraiki zuen, XV. mendearen hasieran, bere gortearentzat, Europako errege jauregi handien antzera, bere erregealdiaren ospearen eta oparotasunaren agergarri. Eraikina gela edo barne txiki ugarien konbinazioa da, non eraikuntza-elementu gotikoak erantsi diren, gorteko irizpide estetiko bati, eta ez militar bati, jarraituta. Jauregiko gela guztiak apaingarri ugariz edertu ziren.
Frantses gustukoa zen hori, baina galdu egin zen, jauregia mende askoan egon baitzen bertan behera utzita. Egun, kontserbatzen dena zaharberritze baten emaitza da, eta, hor, urriak dira jatorrizko elementuak. Garai gotikoan eraiki zen baina jasan zuen esku-hartzeagatik itxuraldatuta dagoen beste eraikin bat Xabierko gaztelua da. Defentsarako multzo horretan, dorre nagusia gailentzen da; harresi bat du inguruan, angeluetan defentsarako kuboak dituela. Martzillako gaztelua dago hobeki kontserbaturik.
Bada bigarren arkitektura zibil mota bat Nafarroan: jauregiek, etxandiek eta dorretxeek osatzen dutena. Ugariak dira, batez ere XV. mendetik aitzina, baina ez dira kontserbatzen jatorrizko asko, Nafarroak XV. eta XVI. mendeetan jasan zituen gerra larriengatik. Ongien kontserbatu direnetan, hauek aipa daitezke: Aratzuriko jauregia; Bianako Printzearena, Zangozan; Aiantzeko dorre almenadunak, Longidako haranean; Zabaleta eta Minddurrinea dorretxeak, Lesakan, eta Zeliguetako dorretxea, angeluetan kubo zilindrikoak dituela.
Araban, Gasteizen aurkitzen ditugu berriro arkitektura zibil gotikoko adibiderik onenetako batzuk. Bi aipatzeko: Kordoi etxea eta Arrieta jauregia. Halere, garai horretako eraikinik bikainenak hiriburuaren inguruetan daude. Lurraldean kontserbatzen diren jauregiez eta dorretxeez ari gara. Gebaratarren jauregia nabarmentzen da. Hona haren ezaugarri batzuk: oinplano angeluzuzena, lau dorre angeluetan eta hiru oineko bizitegia behe oinaren gainean. Gebaratarren jauregia gezileihoz eta modiloiz militarki prestatutako etxea zen, egurrezko defentsa-kadaltsoa muntatzeko prestatuta zegoena. Bigarren eraikin garrantzitsua Mendozatarren dorretxea da: barrunbe harresitu bat, dorreak lau angeluetan, eta lau oineko dorre bat erdian, gezileihoz hornituta. Gordetzen diren gainerako dorretxeek ere -Barona, Kexaa, Martioda, Mursa, Orgazko kondea eta Kondestable- defentsa izaera bera atxikitzen dute; oso eraikin serioak dira, eta austeroak apaingarritan.
Bizkaian eta Gipuzkoan, arkitektura zibileko adibideak ez dira ugariak, baina garai erromanikoan baino eraikin gehiago aurkitzen ditugu. Zoritxarrez, XIV. eta XV. mendeetan iparraldeko bi lurraldeetan sekulako borrokak izan ziren familia nobleen artean, eta, horregatik, eraikin gutxi heldu zaizkigu aldi hartatik, eta haiek, gainera, oso aldatuta beren egituran. Bizkaian, Muskizko Muñatones gaztelua eta, batik bat, Orozkoko Aranguren dorretxea dira garai gotikotik gordetzen diren adibide bakarrak, eta Aranguren dorretxea nabarmentzen da, bigarren mailako leinuen dorretxeen adibidetzat, hortik sortuko baitzen gero euskal baserrien egikera.
Gipuzkoan, eraikin gehiago gorde dira garai horretatik -Gebaratarren etxea Seguran, Legazpitarrena Zumarragan, Enparan jauregia Azpeitian eta Lili jauregia Zestoan- baina elementu gotiko gehienak gero erantsitako errenazentistekin batzen dira. Arkitektura zibil gotikoko eraikinik onenak honako bi hauek dira: Berriatua dorretxea, Mutrikun, eta Dorre Luzea, Zarautzen. Azken horretan, hareharri landuzko hormak nabarmentzen dira, leiho ajimezatuak, kanpoko eskailera eta fatxadetako modiloi ugariak, egurrezko kadaltsoa eransteko.