Landaredia eta fauna. G. Viersek aspaldi ikusi zuen (1966) Pirinioek ez dutela unitate klimatikorik. Gauza bere, baina neurri txikiago batean gertatzen da Mendebaldeko Pirinioetan. Hauetan, euskal tartea eta haren luzapen natural kantauriarra agertzen dira. Hemen ere, itsasoaren eragin desberdinek, eta hauen nagusitasun mailak, handiagoak edo txikiagoak, eta lurzoru karedunaren edo granitikoaren kalitateak aldaketak eragin dituzte landare-estalduran eta berari lotuta dagoen fauna.
Hala ere, ardatzaren iparraldean zein hegoaldean, muinoak, mendi-oinak, maila subalpetarra eta maila alpetarrak ezaugarri komunak dituzte eta horiek dira artikulu honetan aipatuko ditugunak. Esan beharra dago, halaber, goi-mendietako paisaia alpinoa Erronkarin (Larran, Belagoan) eta Zuberoan bakarrik ikus daitekeela. Horietatik mendebalderantz, Euskal Pirinioak behera egiten du eta aldatu egiten da, ebakidura eta malda gorabehera, alde bietan nahiko homogeneoa den landarediak oso estalita duen altitude ertaineko mendi bihurtuz. Agian, esan behar da Iparraldean elementu atlantikoak eta kontinentalak, askoz lurzoru azidoagoetan nahasten direla, eta, ondorioz, muino-mailan Hegoaldean, non Mediterraneoaren eragina handiagoa den, baino ugaritasun handiagoa sortzen dela.
Euskal Pirinioetako ingurumen-unitate natural handiak horrela sailka daitezke:
- Alpeetako komunitatea. Harkaitzak, labarrak eta zelai alpinoa, goroldioak, likenak eta elementu sakabanatuen pinudiren bat biltzen ditu. Eremu horretan egoten dira edelwais-ak eta basa-azalea, eta, faunari dagokionez, behatzaile zortedunak, elur-eperra, basoilarra, okil gibelnabarra, zozo paparzuria, elur-txonta, erbinude zuria, okilak eta abar aurki ditzake. Animalia horietako askok Larran dute beren habitat pirenaikoaren mendebaldeko muturra.
- Pinudiak. Basoen gaineko alpetar eremua inguratzen dute eta pinu beltzak eta pinu gorriak orban trinkoak osatzen dituzte, batez ere ekialdeko muturrean. Eremu horretan eta aurreko eremu lasaienean sarrioak, azken hartzak, basurdeak bizi dira eta sai zuria, ugatza eta arrano beltza ikus ditzakegu hegan. Ibaietan amuarrainak eta oso arraroak diren desmanak bizi dira.
- Pagadi-izeidia. Animaliaren bizitzaren gune itxia, atzerakada doana, eta babeslea da: okilak, mendi-erregetxoak, oreinak, igarabaren bat. Aipagarriak dira Iratiko pagadi handia, benetako lorategi naturala, eta iparraldeko isurialdekoa. Baso inguru horretatik eta ibarrerantz joanda, larreak, sastrakadiak eta landak, landutako haranaren hondoa eta ibai-komunitatea ikusiko ditugu. Gogora dezagun, azkenik, Tertziariotik, bai florak bai faunak aldaketak izan dituztela; horregatik, zaila da zehatz-mehatz jakitea aldaketa horiek guztiz endemikoak diren. Horrez gain, hainbat espezie hil ziren: otsoa (azkena 1981ean hil zen), bisoia, hartza (ia desagertuta), ipar-katamotza, marmota eta basakatua, presio demografikoaren eta giza axolagabetasunaren edota ankerkeriaren biktimak. Komeni da gogoratzea, halaber, garai batean ugaria zen aziendaren falta, harrapariek Arbaiungo arroilara edo Bardeetara emigratzen dutela, eta pottokak, Pirinioetako zaldi erdi-basatiak, Gipuzkoako, Zuberoako eta Behe-Nafarroko mendian bazkatzen dutenak, mastin handia, zuria edo marroi argia, eta artzain-txakurrak datozela. Ikus.TXAKURRA.