I. etapa: 1841-1914. Euskal industrializazio-prozesu modernoaren aurrekari historikoak Erdi Aroko burdinoletako fabrika-jardueretakoak dira. Burdinoletarako euskal bokazioa, bereziki Gipuzkoakoa eta Bizkaikoa, neurri batean azal daiteke nekazaritza-baliabideen urritasunagatik eta beste batzuen oparotasunagatik, hala nola basoak eta burdin meatzeak, lurralde horietako biztanleak bizirauteko aukerak zabaltzera behartzen baitituzte. Zentro horietan, artisau-industria tradizional batek inguruko mineralez egindako burdina eta basoetako zuretik ateratako landare-ikatza egiten zituen. Bi elementu horiek batera erabiltzeak industria metalurgiko oparoa sortu zuen, eta haren produktuak, nekazaritzako tresnak, burdin sareak, armak, aingurak eta abar Gaztela, Europa eta Amerikan hedatu ziren. XVII. mendera arte mendietan egon ziren, meategietatik eta basoetatik hurbil, baina 1650etik aurrera, ibaietako energia hidraulikoa indar eragile gisa erabiltzen hasi zirenetik, beren isurialdeetan kokatu ziren. Pedro de Medinaren arabera, XVI. mendean Gipuzkoan eta Bizkaian 300 establezimendu baino gehiago zeuden. 1626an kopurua 118ra jaitsi zen eta Gipuzkoak bakarrik zituen 103 zentro 1775ean.