Honaino iritsita, ezin dugu aipatu gabe utzi integrazioaren fenomenoan erakunde etnikoek edo haien ausentziak duten garrantzia. Egia esateko, gai hau, ezkontzena bezala, tarteko ñabardura ugarirekin aurkezten da. Elkarren arteko herrikide guztiak bere mugetan bil zitzakeela pentsatzearen eta erakunde propiorik ez zuten etorkinen atomizazio sozialaren artean, ez dugu zalantzarik esateko oraindik asko dagoela aztertzeko. Euskal kasuak -eta batez besteko txikiagoa irlandarrak- kasu horietako asko hankaz gora jarri ditu; adibidez, instituziorik ez izatea edo beste talde handiago batzuekin parte hartzea. Halaber, Buenos Aireseko Laurak Bat Euskal Etxean euskaldunak elkartzeko uzkur zirela diote iturriek. Batek pentsa lezake, halaber, etorkin batek mutualitate- edo banku-erakunde etniko batean parte hartzea haren eguneroko bizitzaren alderdi bat baino ez zela. Herritarrekin egindako ezkontzekin gertatzen zen bezala, elkarte hark kolektibitatearen irudia indartzen lagundu zezakeen, baina nekez lehiatu zitekeen lan-mundutik, auzotik, kafetegietako eguneroko tratutik... zetorren ezinbesteko asimilazioarekin.
Egin dezagun, hala ere, 1840/1920 aldian Argentinan izan ziren euskal erakundeen errepaso labur bat. Buenos Aireseko Laurak Bat Euskal Etxea (probintzia bateko lau probintzia) 1877an sortu zuten hamahiru euskal etorkinek, gerra karlistaren eta foruen galeraren ondoren Euskal Herriak bizi zuen egoera kritikoagatik kezkatuta, elkarte bat sortu nahi baitzuten Europako euskaldunekiko elkartasuna adierazteko. Aho batez adostu zen Laurak Bat Sociedad Vasco-Española izeneko zentroa eratzea. Hiri berean, eta hein handi batean "euskaldunen eta baskongadoen" arteko disidentzien ondorioz, beste erakunde txikiago batzuk sortu ziren gerora, batzuk asmo erregionalistak agerian utziz eta beste batzuk ia lortu ezin zen euskaltzaletasun osoa behartuz. Iparraldeko Euskal Etxea (1895) eta Nafar Etxea (1895) dira agian garrantzitsuenak. Beti agertoki berean, 1907an Euskal Etxea Institutua inauguratu zen. Institutu horrek asiloa eta hezkuntza-establezimendua zituen, eta bere ezaugarri nagusia, hastapenetan, euskaldunak jatorrizko eskualdeetatik bereizi gabe hartzea zen.
Gure garaian sortutako beste erakunde bat Rosarion dago. 1912an inauguratu zen Zazpiak Bat Euskal Etxeaz ari gara (zazpi esan nahi du batean, probintziak aipatuz). Bahia Blanca bezalako barnealdeko herri baten kasu bitxia izan ezik, eta nabarmen, hiri handietan sortutako erakundeak izan zirela ikusi dugu. Gainerako lurraldeetan, eta ez euskaldunik ez zegoelako, euskal etxe gehienak erregimen frankistako erbesteratu politikoak iritsi ondoren jaio ziren, 1940ko hamarkadan. Lehen gogoeta batek iradokitzen du -barruko herriek ez bezala- hiri handiek protagonismoa kentzen zietela bizilagunei; rol horren ahuleziak herritarrena indartu ahal izan zuen, baita erakunde propioak eratzeko ekimenei aurrea hartzea ere -politikan edo komunitatean parte hartzeko aukerarik ez zegoelako, barrukoan bezala-. Aitzitik, Aizager, Arabeiti edo Altabegoiti bezalako euskal liderrek ez zuten ehun bat herrikide atzean behar Tandileko Udalbatzan postu bat lortzeko. Baina litekeena da Rosarion edo Buenos Airesen ondo funtzionatu izana ekonomikoki aurrera egin zuten baina botere-elementurik ez zuten immigrante-talde gutxituek erakunde etnikoak eratu izanari, nazio-elitearen aurrean gizarte-espazio baten alde presionatzeko. Bahiko kasua, 1899an sortutako euskal erakundea, Buenos Airesen edo Rosarion gertatutakoaz bestelakoa da, arretaz begiratuta. Bertan Euskal Etxeak sortzen diren bitartean, Bahia Blancan mutualitate bat osatzen da, etorkinek beren nortasun-arazoak dituzten inguruneko gabeziak konpontzeko ahaleginei lotuta.
Interesatzen zaigun aldian, hainbat motatako erakundeek gizarte-sektoreen askotariko eskaerei erantzun behar izan zieten, jakina. Arrazoizkoa da pentsatzea, halaber, haiek eragin ezberdinak izan behar zituztela eraikitzen ziren ingurunearen arabera: hiri handia, herri txikia, eta abar. Euskaldunek, herrialdeko hiriburuan izan ezik, erakunde propio gutxi batzuk izan zituzten. Buenos Aires hirian bertan ere, euskal herritarrek Espainiako, Frantziako eta bertako erakundeetan parte hartzeko zuten tradizio naturala oztopo handia izan behar zen euskal finantza-erakunde bat eratzen saiatzeko orduan. Horren adibide garbia da 1899. urte inguruan — arrakastarik gabe — euskaldun dirudun batzuek Banco Vasco bat osatzeko egindako ahalegina, urte horretan bertan La Baskonia aldizkarian argitaratu zena.
Bahia Blancan ere, erakunderik ez egoteak -ez baitzen bilera-zentrorik izan-, baina batez ere inguruneak zituen gabeziek, euskaldunen Ostatuak eta Hotelak berezko agerpena ekarri zuten, euskal soziabilitate-eremu gisa. Pedro Laborde, euskaldun frantziarra, bere Hotel Vasconiarekin (1889); Manuel Lopetegi, izen bereko hotelarekin (1910) eta Marcos Imaz Gran Hotel Los Vascos hotelarekin data berean, euskal bezeroen eredu arrakastatsuak izan ziren nolabait "gatibu". Dozenaka adibide daude fenomeno bera gertatu zen probintziako beste leku batzuetan.Aurrerago ikusiko dugunez, abeltzaintzan edo merkataritzan aurrera egin zuten euskaldun batzuek hotelak instalatzen zituzten euskal komunitatea garrantzitsua zen lekuetan. Hotel horien gizarte-leku nabarmenak ziren eta nazionalitate bera zutenen funtsezko erreferentzia-zentroan jartzen ziren; horrek, aldi berean, proiektatu egiten zituen Espainiako, Frantziako edo baita bertako erakundeetan ere. Baina ostatuen eta hotelen aurreko establezimenduek, biltegiek eta Ramos Generalen etxeek ere antzeko espazioak osatu zituzten.
Euskaldunen ostatuetan, hoteletan eta biltegietan dagoen euskaldunaren presentzia probintziako hainbat tokitara zabal daiteke gure azterketaren ia aldi osoan. 1869ko Lehen Errolda Nazionalari begiratuz gero, Txaskomuseko euskal jabeen hamaika ostatuak funtzionatzen dute. Leku horretan bertan, Bigarren Errolda Nazionalari erreparatzen badiogu, euskaldunek herriak zituen bederatzi ostatuetatik sei okupatzen zituzten; sei hoteletatik hiru; lau pilota kantxa bakarrak; hamar kafeetatik bost eta hogeita hamahiru biltegietatik hamabi. Beste abeltzaintza-eremu batean, Loberian, euskaldunen eskuetan zeuden ostatuak eta hotelak ageri dira – erreferentziazko zentroak eta kolektibitatearen bilguneak –. Lehenik eta behin, 1893an sortutako Euskalduna hotela ageri da. Ziriako Ibargengoitia jaunak, bere kideentzako beste bilgune bat izateko, hotel berriaren eraikuntza bultzatu zuen. Hotel horren izena euskal koloniarentzako oroigarri bat zen. 1897an Kristobal Barberiak bere Pensión y cancha de Pelota negozioa lekualdatu zuen, 1889az geroztik etxalde batean (landa etxaldea) instalatuta zeukana, Rivadavia eta Latuler kaleen izkinan kokatuz. Hotel hau (Hotel Español), Cancha de Barbería izenaz ezaguna, partiduaren euskal kolonia ugariaren bilgune izan zen. Beste toki batzuk Jose Gorritiren Gorriti hotela (1894), Pedro Tipitoren Central hotela (1901), Victoria hotela, Gran Hotel Baskonia (1913) eta Euletxeren La Buena Sopa (1908 arte), Jauregiren La Guipuzcoana eta Miguel Indaren Restaurant y Confitería ziren. Nekotxeatik oso gertu, Altubetarrak, Amondarain, Iturburu eta Etxaler, besteak beste, zazpi ostatuaz, hotel batez eta pilota kantxa batez arduratzen ziren. Loberiako euskaldunek, agian herriaren tamaina beragatik, beren bilera-uneak gainerako gizartearentzako nabarmenak egiten zituzten.