Arabako Erruki Mendiaren aurrekari gisa, probintziako herri batzuetan egon ziren Erruki Kutxa zaharrak aipatu behar dira. Kutxa hauek geroago Pietate mendiek izango luketenaren antzeko helburua izan zuten: behartsuenak usurbiltzaileen eskuetan ez erortzea, hartzaileak desberdinak izan arren. Erruki Kutxak landa-populazioarentzat pentsatuta zeuden, eta horiei maileguak ematen zizkieten gauzaz. Mendiak hiriaz arduratzen ziren, XIX. mendean eta XX. mendearen zati handi batean, baina diru-premia bereziak zituzten, eta haiek konpontzen saiatzen ziren. Batzuetan, Gasteizko nekazariak ere joan ziren haietara, penuria garaian dirua behar zutelako.
Kutxa sortu zenetik, ondoan Pietate Mendia ezartzeko aukera egon zen, baina hura abian jartzea ez zen 1856ko irailaren 14ra arte iritsi, ordurako nahikoa funts bazeukan Mendiari behar zuen dirua emateko, eta Gasteizko biztanleek zailtasun handiak zituztenean hala eskatzen zuten. Kasu honetan, Francisco Juan de Ayala alkatearen borondateak izan zuen garrantzia aipatu behar da.
Erakunde horiek, XV. mendearen erdialdean jaio eta Elizak harrerari aurre egiteko bultzatuak, prendazko maileguak sartu eta, gutxienekoa izan arren, etorkizuna bermatuko zuten interesa kobratu behar izan zuten. Hau da, mailegu-emaile profesionalen planteamendu berak erabili behar zituzten, baina eskilatu gabe eta bezero izan zitezkeenei erabateko hondamena ekarri gabe. Pietateko mendi batek behar bezala funtziona zezan beharrezkoa zen .pietatea modu harmoniatsuan bateratzea. errentagarritasunarekin, edo, gutxienez, ahalik eta galera txikienarekin, ez baitzuten inoiz negozio bat izan elkartuak zituzten kutxentzat, baizik eta hasieran haien gizarte-ekintza nagusia izan ziren.
Gasteizko Piedad mendiak ez zuen agintariek hasieran espero zuten arrakasta izan, neurri batean bere helbururako instalazio egokirik ez zegoelako. 1867an Erregelamendua aldatu, Kutxatik aparteko lokal bat ireki, ordutegi berria ezarri eta peritu tasatzaile bat jarri zitzaion. Ordutik aurrera, handitu egin ziren eragiketak, eta instituzio beharrezko gisa finkatu ziren, baita ezinbestekoa ere krisi ekonomiko eta sozialeko uneetan. Hala ere, gorabehera batzuk izan zituen operazio-eskasia izan zuenean, baina hori ez zen guztiz txarra izan, pentsatu behar baita mendeak negoziorik egiten ez bazuen pertsonek ez zutela harengana jo beharrik. Bere historian zehar sukurtsal kopurua handitu egin zen. 1925ean, Kutxaren hirurogeita hamabosgarren urteurrena betetzen zenean, 8.096 pezeta egin ziren guztira, 140.133 pezeta, hau da, 17,30 pezeta eragiketa bakoitzeko.
Horrelako entitateen funtzionamendua ohikoa izan zen. Bahia edo birrindu beharreko objektua aurkeztean, tasatu egiten zen eta kopuru hori kreditu ordaintzaile gisa ematen zen ezarritako epean eta horretarako ezarritako interesarekin. Berreskuratu ahal izateko, mailegatutako zenbatekoa eta interesa ordaindu behar ziren. Hitzartutako epea gaindituz gero, bahitutakoa kendu gabe, egiten ziren urteko enkanteetan salduko zen, lortutako dirua denbora batez gordeko zen eta, adierazitako egunean joaten ez bazen, Piedad mendiko funtsetara pasatuko zen.
Denboraren joanak, herritarren bizi-maila hobetzeak, gizarte-aseguruak eta Ongizatearen Estatua pixkanaka-pixkanaka sartzeak, instituzio hori iraganeko beste garai baten eta bizimodu zailago baten lekuko bihurtu zuten. Hala ere, urteetan zehar mugitzen jarraitu zuen, balio bereziko bitxi edo harritxoen gainean maileguak egiten.