Zuberoako eliza erromanikoak.
Ipar Euskal Herriko eliza erromaniko gehienak eta nabarmenenak Zuberoan daude. Gainera, ekialdetik mendebaldera, Biarnotik kostaldera joanda, kopurua murriztu egiten dela ikus daiteke: ugari dira Zuberoan, eta ia ez dira existitzen Lapurdin. Eliza horiek berantiarrak dira, herrialdearen kristautzea izan den bezala, eta nabarmenenak ere, hala nola Santa Engrazia eta Ospitalepea, XII. mendearen bigarren erdialdekoak dira. Asko izan baziren ere, asko suntsitu egin ziren erlijio-gerretan, eta, geratu direnen artean, gehienak birmoldatu egin dira. Done Jakue bidea funtsezkoa izan zen; "Erromesaren Gidan" deskribatutako lau bideetatik hiru Oztibarren amaitzen ziren, eta han erromesak berriz elkartzen ziren Pirinioak zeharkatu aurretik. Zuberoako eraikin erlijioso erromanikoen lehen multzoa, hain zuzen ere, Oztibarrera daramaten bideetan dago, eta Urrutibeti doktoreak (1965) zehatz-mehatz inbentariatu ditu.