Kolonialismoa, berez, doktrina bat da, XIX. eta XX. mendeetan mendebaldeko potentziek beren onurarako, hots, kolonizazio-egintzan, lurralde askoren kontrola eta ustiapena justifikatzen saiatu zena.
Atzerriko giza talde batek lurralde bat menderatu eta ustiatzeko prozesuari dagozkion lehenengo kasuak gure Aroaren aurreko lehen milurtekoan identifikatu ziren, Mediterraneoan, Kretako, Feniziako eta Greziako fundazioetan. Kasu honetan, establezimendu komertzial iraunkorrak dira, sortu eta kontrolatzen dituen metropolitik distantzia handira daudenak.
Hala ere, erromatarren hedapen-prozesu handiak ematen dio izena fenomeno horri. Kolonialismoa eta kolonizazioa kolonia hitzetik datoz, zeina latinezko colere aditzetik (kultar) eratorria baita. Erromatarren koloniak Erromak nekazal ustiapenerako konkistatu zuen lurraldeko hiritarrak (kolonoak) dira, eta biderketak prozesu erromanizatzailea ekarri zuen.
Aro kolonial modernoaren garapenaren aurretik, XIV. eta XV. mendeetan, Veneziako eta Genoako establezimenduak sortuko dira, geroagoko fenomeno kolonizatzaileetan eragin nabarmena izango duten Mediterraneoko merkataritza-establezimenduak.
Europako hedapen koloniala
XV. mendetik XX. mendera bitartean, aro modernoaren kolonizazioa garatu zen, XX. mendeko bilakaera historikoan hainbesteko eragina izan duena eta XXI. mendearen hasieran oraindik nabari diren ondorio ekonomiko, sozial eta politikoak dituena. Alde horretatik, funtsezkoa da prozesu kolonial modernoa eta garaikidea ezagutzea, XXI. mendeko munduko errealitatea ezagutzeko.
Prozesu kolonizatzaile modernoan hiru etapa bereiz daitezke; lehena XV. eta XVIII. mendeen artean garatu zen, eta aro modernoko Europako hedapen kolonial gisa kalifikatu daiteke; XIX. mendeko tarteko fase bat da, koloniak zabaltzeko eta potentzia kolonizatzaileak aldatzeko unea, eta ondorengo fase bat, XIX. eta XX. mendeetan garatua, aro modernoko inperialista gisa kalifikatua.
Europaren hedapena hainbat ereduren bidez egiten da: merkataritza-helburuak dituzten establezimenduak edo lantegiak, laguntza-oinarriak eta metropoliko kolonoak finkatzeko lurralde-jabetzak.