Arto-irina oramahaiaren gainean jartzen da (mahai normala erabil daiteke, edo joan den mendekoen antzera gainaldea marmolezkoa badu hobe), eho berria, pikorrik sor ez dadin. Irin piloaren erdian zuloa egiten da, gatz apur bat erantsi eta poliki-poliki ur beroa botatzen da. Irina eta ura nahastuz masa egiten da, eta hori landu egin behar da mahaian eta eskuetan itsatsita gelditzen ez den arte.
Masa ez da inoiz hozten utzi behar. Masa zabaldu eta eskuz opilak egiten dira, finak eta borobilak, eta txapa beroaren gainean jartzen dira xigortzeko. Alde batetik eginda daudenean buelta ematen zaie. Handitu egiten dira apur bat.
Guztia berotan egitea da taloaren sekretua (masa, zabaltzea, txapa eta zerbitzatzea).
Baserrietan jan aurretik sutondoan bertikalean jarri ohi zituzten.
Otorduetan jakiak laguntzeko erabiltzen zuten, lehen eta bigarren platerekin batera jaten zuten, eta baita gazta edo eztizko postreekin ere.
Opila mehe-mehe egin beharrean tarta eran eginez gero artoa da emaitza. Kasu horretan ur apur bat gehiago botatzen zaio, masa bigunagoa izan dadin. Labean egin ohi zuten. Gero, kafesnearekin lagunduta edo esne beroarekin bakarrik jaten zuten.
Morokila
Arto-irina ur gazitan egosita eta jan baino lehen esne beroa gehituta lortzen den ahia da morokila. Etxe batzuetan ura erabili beharrean irin eta esnearekin egiten zuten. Kategoria handiagokoa zen hori (gogoratu baserrietan esnearen kontsumoa ere kontrolatzen zutela), eta baita gozoagoa ere. Batzuek eztiarekin gozatzen zuten.
Morokila prestatzeko ura eta gatz pittin bat jartzen zituzten lapikoan, su gainean, eta esku batekin irina botatzen zuten poliki-poliki, bestearekin etengabe masa eragiten zuten bitartean, pikorrik ez sortzeko. Irakin arte uzten da sutan, sendotu eta ahia moduan gelditu behar baita. Ondoren, sutatik kendu eta ontzi batean jartzen da. Hotza zerbitzatzen da, baina batzuek katiluan jaten zuten, ur edo esne beroa botata.
Erromatarrak oso morokil zaleak ziren, irain modura "morokil-jale" ere esaten zieten garai hartan. Izan ere, Erroman irina oso kalitate txarrekoa zenez ezin zuten ogirik egin, eta horregatik jaki erdi-likidoak prestatzen zituzten harekin, ahiak edo artahiak.
6Flandrin, Jean-Louis eta Máximo Montanari. Historia de la Alimentación. Ediciones Trea, SL. Somonte-Cenero. Gijon (Asturias). 2004. 210. or.