Toponimoak

Argentina

1859an iritsi zen Buenos Airesera, Angela Kerejeta neska-lagunarekin. Garai hartan ontziek ezin zuten porturatu eta ontzi-aldaketa egiten zen. Lehorrera zeraman txalupan Gernika 'ko Arbola abestu zuen, itsasertzean zain zituen euskaldunek oihukatu zutena. Iparragirre eta bere neska-lagunak Francisco Mendia lagunaren ostatuan hartu zuten ostatu, Moreno kalean. Laster ezkondu ziren San Inazio elizan, ostatuko jabeak aitabitxiak zirela. Handik egun gutxira, maisu zuen osaba baten etxera eraman zuen emaztea, eta Uruguaira joan zen. Bardoaren bizitza Amerikan Uruguain zentratzen da.1878an bere lurraldera itzuli nahi du eta Buenos Airesko Laurak-Baten laguntza eskatu. Elkarte horrek harpidetza herrikoia ireki zuen eta Iparragirrek kontzertu hunkigarria eman zuen Argentinako hiriburuko antzoki batean. 1878an Bordelen lehorreratu zen. Argentinako euskaldunen eskuzabaltasuna, inoiz gezurtatu gabea, beste behin agertzen da: Laurak-Batek Bizkaiko urretxindorrari, Enbeitari, omenaldia egiten dio. Gainerako euskal-argentinar erakundeek bat egiten dute eta bildutako diruarekin Enbeita Muxikan bizi izan zen baserria erosten dute eta opari hunkigarri hau egiten diote. Buenos Aireseko ekitaldiak oihartzun handia izango du Leopoldo Lugones poeta argentinarrak poema bat idatzi eta Pedro de Enbeita agurtzen duenean:

"Agurtzen zaitut zure granada erdi irekitzen duen egunsentian,Eta bere toronja urreztatua abiatzen den egunean.Arratsaldean agurtzen zaitut, jaun-andreek intzirika diotena.Aingeru bat mendi goibeletan bezala erreinatzen duena.Gauean agurtzen zaitut, izarrez gainezka,Bide berean elkartzen ditu gure oinatzak.Bere burdinazko hizkuntzan, eztiki ozen,Ingude astinduak urrezko txirrinaz kantatzen duela.Zozoan, txistuan, eta hegatxabalean, bere txirula.Letrarik gabeko bertsoan eta jarraibiderik gabeko abestian.Aberrian agurtzen zaitut, loria guztiek azaltzen baitute.Gernikako zuhaitzaren kimuan agurtzen zaitut.Ohorearen eta ekitatearen foruan agurtzen zaitut.Pedro Enbeita euskalduna, Gora askatasuna!

Leopoldo Lugonesek hil arte eraman zuen urrezko domina bat, euskaldunen oparia. Hil zenean poetaren idazmahaian zegoen, bere erlojuaren ondoan. (Estampas vascas, Constantino del Esla. Ekin, 1945).