Kontzeptua

Aduanas

Nafarroarekin arazoa antzekoa izan zen, baina ñabardurekin. Nafarroak aduanak zituen Frantziarekin, Gipuzkoarekin, Aragoirekin eta Gaztelarekin, baina haietan Gaztelan indarrean zegoen tarifa baino askoz txikiagoa jasotzen zen. XVIII. mendearen hasieran aduanak kostaldera eta Frantziako mugara eramateak porrot egin zuenean, erregeak, 1748an, aduanak kontrolatu zituen, Erresumari urtean zilarrezko 236.500 erreal ordainduz. Kontrabandoa murrizten saiatzeak, zaintza indartuz, aduana-eskubideen errendimendua baino gehiago zekarkion erregeari. Amerikarekin merkataritza zuzena baimentzen denean, eta 1782ko arantzela ezartzen denean, erregeak euskaldunekin hartu zituen antzeko neurriak hartu zituen nafar produktuentzat. Baina Nafarroako Erribera oso eremu aberatsa zenez eta Gaztelara zerealak bidaltzen zituenez, aduanak lekualdatzeko joera zuen interes talde bat sortu zen, eta horrek bat egin zuen errege egileekin.

Nafarroan, erresumak 1642an ezarri zuen tabakoaren monopolioa, baina Gaztelan baino modu arinagoan zergapetu zen, eta, beraz, Ebroko aduana-kordoiaren kontrabandoa handia izan zen. XVIII. mendearen hasieran erregeak aduanak kostaldera eta Frantziako mugara lekualdatu zituenetik hurbil, erregeak bere gain hartu zuen Nafarroako tabako-estankoaren errentamendua, eta konpromisoa hartu zuen prezioa ez igotzeko eta Nafarroako erresumako ogasunari azken errentamenduan jasotako kopurua ordaintzeko (46.500 erreal zilar). Horrela, erregeak kontrabandoa kontrolatu eta Gaztelara mugatzea espero zuen, bere kontura mugako zaintza-zerbitzuak indartuz. Lortutako arrakasta oso partziala zela eta, erregeak 1742an estankoa itzuli zion erresumari, 1744an berriz hartzeko, baina orain Nafarroan tabakoaren salmenta-prezioa berdindu nahian.

Ez tirabirarik gabe, azkenean aduanak Frantziako mugan kokatu ziren. Ordutik aurrera, erresumako muga-zerga orokorrak lurralde osoan aplikatu ziren, eta barruko aduanak desagertu egin ziren. Espainiako muga-zerga orokor ia guztiak argi eta garbi protekzionistak izan ziren, eta haien aldarrikapenean eta defentsan Gipuzkoako eta Bizkaiko industrialariek paper garrantzitsua jokatu zuten.