Kontzeptua

Aduanas

Aduanak kostaldean eta merkataritza babestea, artisautza eta fabrika hasiberriak. Erregearen zerga-bilketaren zati handi bat tabakoaren estankoaren gainean zegoenez, kontrabandoak erregearen zerga-interesak kaltetzen zituen, Gaztelan legez kanpo sartzeko erraztasun handiak zituelako. Egoera horrek tirabirak sortu zituen probintzien eta koroaren artean Argien Mendean zehar. 1743ko Errege Agindu batek Gaztela eta Aragoin legez kanpo sartutako iruzurren eta tabako-atzemateen jarraipena adierazten zuen, errenta errealen kaltetan. 1749ko abuztuaren 4an aduana-zaintzaileei baimena eman zitzaien euskal probintzietan sartzeko kontrabandistak aurkitzeko, baina jurisdikziorik gabe, hau da, sala zitzaketen, baina atxilotu zituzten herriko alkateek epaituko zituzten. 1761ean, 1762an, 1773an, kontrabandoaren aurkako neurriak hartu ziren berriro. 1775ean erregea berriro kexatu zen, Gaztelan sartutako eta Gipuzkoatik etorritako tabako kantitate handiak zirela eta.XVIII. mendearen azken laurdenetik aurrera, Gaztelan zerga aldetik oso kargatuta zeuden produktuen kontrabandotik eratorritako tentsioei Borboien politika ekonomikoaren aldaketek sortutakoak gehitu behar zaizkie, jada protekzionista zen politika ekonomikoa. Borboiak saiatu ziren beren kolonia amerikarrekin merkataritza aktiboaren kuota gero eta handiagoak berreskuratzen eta jarduera industrialak garatzen, artisautza edo fabrika pribatu hasiberrien sustapenaren bidez nahiz manufaktura errealen bidez.

Orain kontrabandoak ez zituen interes fiskalak bakarrik kaltetuko, jarduera ekonomikoak eta interes partikularrak baizik. Horregatik hasi ziren euskal aduana-sistemaren aurka ez soilik koroaren aldeko ondasun-jabeak, baizik eta Santanderko merkataritza eta modernizatzen ari ziren ehungintzako sektoreak ere. Amerikarekiko merkataritza arintzeko eta bertan produktu nazionalen presentzia handiagoa bultzatzeko, monarkiak Espainiako portu batzuei Amerikarekin merkataritza egiteko askatasuna eman zien (1765eko eta, batez ere, 1778ko araudiak), baina Probintzia Salbuetsiak bezala ezagutzen hasiak ziren lurraldeetan zeudenak baztertu zituen. Arrazoia honako hau zela zirudien: koloniekin zuzenean merkataritzan aritzeko baimena ematen bazitzaien, aduanak barruan mantenduz, atzerriko produktu manufakturatuak ekartzeko eta euskaldunak balira bezala berriz esportatzeko aukerak handiak izango zirela, eta, horrela, Amerikarekiko merkataritza askeak artisau-jardueran izan zitzakeen ondorio onuragarriak bertan behera geratuko zirela. 1779ko maiatzaren 17an, monarkiak beste pauso bat eman zuen. Amerikarekiko merkataritzaren araudian adierazitako eskubideak "itsasoz erauztean ere kobratzeko" agintzen zen, probintzia "salbuetsi" horietako portuetarako, eta, gainera, probintzia horietako "manufakturek" Gaztelako mugako aduanetan edo gaitutako portuetan [Amerikarekiko merkataritzarako] sartzean arantzel-eskubide berdinak ordaintzeko. " Gaztelara bidalitako euskal burdinak ez zuen halako inposiziorik. Donostiako merkatariak, 1787an, beren portua Amerikarekiko merkataritza zuzenerako prestatzen saiatu ziren, baina ez zuten arrakastarik lortu, proiektua probintziako foruen eta frankizien aurkakoa zela uste baitzen. XIX. mendearen hasierako saiakera berriek ere porrot egin zuten. Neurri horiek zirela eta, ehotze-fabrika apalak edo Bilbo inguruko Gaztela merkatu nagusitzat zuten zurraketak Santanderrera lekualdatu ziren, eta han, gainera, Ameriketatik inportatutako larruak ere izan zituzten. Aldi berean, euskal burdina-saltzaileek presioa egiten zioten monarkiari atzerriko burdinen gaineko eskubideak jaso zitzan, baita eskubide horiek debeka zitzan ere, Espainiako gainerako lekuetan.