Kontzeptua

Aduanas

Barrualdeko aduanek kontrabandoa bultzatuko zuten; izan ere, nahiko erraza zen Bizkaiko eta Gipuzkoako portuetan deskargatutako ondasunak eskubiderik ordaindu gabe biltegiratzea eta aukera egokiaren zain geratzea, lurreko zainketa arina aprobetxatuz, Gaztelan sartzeko eskubiderik sortu gabe. Kontrabandoak alderdi fiskal argia hartu zuen XVII. mendearen erdialdetik aurrera, gero eta garrantzi handiagoa hartu baitzuen tabakoaren estankoak, 1636ko abenduaren 28ko Errege ZedulakGaztelan ezarria, Errege Ogasunaren errenten artean. Tabakoaren estankoak emandako diru-sarrerak, rape edo o moduan, monarkiaren nagusienetako bat bihurtu ziren. Tabakoak produktu arinak, tamaina txikikoak, prezio handikoak eta oso grabatuak zirenez, kontrabandorako pizgarriak handiak izan ziren.Tabako-kontrabandoa, merkatarien arteko tentsioak, batzuk irabazi asmoz eta legez kanpoko trafikoan inplikatuak, eta bilbotar maiorazkoen eta borboien politika 1717ko abuztuaren 31ko Errege Dekretuaren azpian daude. Errege-dekretu horrek aduanak desegiten zituen Bilbon, Pasaian, Donostian, Hondarribian eta Frantziako mugan. Errege Dekretu hori zehaztu egin zen 1718ko martxoaren 14ko eta abuztuaren 1eko Errege Aginduekin. Errege Agindu horien bidez ezarri zen ez zitzaiela sarrera-eskubiderik kobratuko gariari, garagarrari, lekaleei, olioari, bale-koipeari eta barne-kontsumorako ekarritako haragiei, ez eta esportatutako burdinari ere. Hainbat arrazoirengatik, Bilbotik gertu zeuden nekazariak eta kostaldeko jendea Bilbon indarrez sartu ziren 1718ko irailaren 4an, eta bi egunez hiribildua kontrolatu zuten.Erregearen eta probintziaren ordezkari batzuk (diputatu nagusia, sindikoa...) jazarri eta hil zituzten, aduanen lekualdaketaren erantzule egiten zituztenak. Gipuzkoan, matxinadak hedadura txikiagoa izan zuen, eta beranduago izan zen (urrian eta azaroan), Leintz haranean. Errepresioak matxinatu batzuen urkatzea ekarri zuen, ondoren burua moztu eta leku jakin batzuetan beren buruak erakustea, kartzela zigorraz eta beste batzuentzat isunez gain. 1718ko abenduaren 31ko Errege Dekretu batek eskubiderik gabe uzten zituen bizkaitarrek eta gipuzkoarrek erabiltzeko eta kontsumitzeko inportatutako produktu guztiak, kakaoa, azukrea, tabakoa eta Indietatik ekarritako beste ondasun batzuk izan ezik, horien merkataritza debekatuta baitzegoen. 1719ko urtarrilaren 19an Frantziak gerra deklaratu zuen eta apirilaren amaieran tropa galiarrek Espainia inbaditu zuten. Aduanak Gasteizera eta Agurainera erretiratu ziren, eta 1720an Frantziako armadak atzera egin bazuen ere, aduanak ez ziren kostaldera itzuli. 1722ko abenduaren 16ko Errege Dekretu batek aduanak barrura itzultzeko agindu zuen 1723ko urtarrilaren 1etik aurrera, eta hurrengo urtean baimena eman zen lehen debekatutako tabakoa, kakaoa, azukrea... sartzeko eta merkaturatzeko Bizkaiko Jaurerriko eta Gipuzkoako Probintziako biztanleentzat. Baina lurreko aduana-kordoi zabal batek eragindako iruzur sinesgarriak saihesteko, 1727ko azaroaren 17ko Errege Dekretu batek tabakoa eta ordura arte sartutako gainerako jeneroak sartzeko askatasuna ematen zuen, kakaoa, azukrea, txokolatea, bainilak, kanela eta espezieria barne, soilik bi lurraldeetako naturalen kontsumorako. 1728ko otsailaren 16ko Errege Zedula batek zehazten zuen tabakoa eta produktu kolonialak Amerikatik Cadiz bidez edo atzerritik etor zitezkeela, baina ez zuen uzten tabakoak eta kolonialak Gaztelara edo Nafarroara eramaten Maiestatearen edo errenta orokorreko superintendenteen esanbidezko agindurik gabe.

Kantauri isurialdeko beste eremu batzuek, hala nola Santanderreko Lau hiribilduek edo garai batzuetan Asturiasko Llanes hiribilduak, beren kontsumorako ondasunak itsasoaren hamarrenik ordaindu gabe inportatzeko pribilegioa izan zuten, nahiz eta aduanak beti kostaldean egon.