Kulturalak

La Academia Errante

La Academia Errante egitasmoak saio batzuk eskaini zizkien beste gai batzuei ere, esaterako unibertsitatea, Manuel Ignacio de Altunari omenaldia (Araoz, 1962), Euskal Herria Europaren aurrean (Gaztelu, 1963), Bizitza paraleloak (Hernani, 1963) edota eliza katolikoaren eta euskal gizartearen arteko harremana denboran; bilera horietako edukiak ez ziren argitaratu, baina gorde dira, batzuek zinta magnetofonikoetan. Aipatutako pertsonaz gain, beste batzuek ere parte hartu zuten, esaterako Luis de Uranzu idazle kostunbrista irundarra, Lo que el río vio liburuaren autorea, Madrazo Arteche eta Antonio Valverde margolariek, Francisco Unzurrunzaga editorea, Jose Leon Careche sendagilea, Nestor Basterretxea eskultorea, Josu Oregui, Alvaro del Valle Lersundi, Euskalerriaren Adiskideen Elkarteko presidente izandakoa, Juan Garmendia Larrañaga etnografoa, Jose Segura abokatua (Jakaren laguna, Academiako etengabeko sustatzailea), etab. Horrek argi islatzen du saioetan ikuspegi anitzak zituztela, eta Angel Cruz Jakak adeitasunez aurkezten zituen.

Jakina denez, La Academia Errante egitasmoa itzali egin zen poliziak Jaka behin eta berriz jazartzen zuelako, bilera gehiagorik dei ez zezan, botereak ezin baitzituen proiektu hura menderatu. Aintzat hartu behar da akademikoetako batzuek (esaterako Busca Isusi) "Municheko Ituna" deitutakoan parte hartu zutela 1963an, eta han frankismoaren aurkako lagun ugari bildu ziren. Meliton Manzanas polizia komisarioak Jaka mehatxatu zuen, esanez errekaduak egiten zituenean, bidalketaren batean propaganda arriskutsua sartuko ziola, espetxera eramango zuen propaganda. Poliziaren jazarpena hain zen gogorra, ezen Jakak ez baitzuen izan bilerak bertan behera uztea beste aukerarik; logikoa zenez, askatasuna kenduko ziotela beldur zen, bai eta seme-alabek ikasketak utzi behar izatea ere.

Baina kultura erakunde horren bukaera markatu zuen beste gertaera bat ere egon zen: Luis Martin-Santosen heriotza auto istripu batean (1964); Jakak azaltzen duen moduan, heriotza eragozpena zen proiektua bizi zedin. Idazlea zendu zenean, Jakak akademiako kideei elkarlanean aritzeko eskatu zien, haren omenezko liburu bat egiteko; hala ere, argitalpena ez zen inoiz gauzatu. Hilabete gutxi batzuk lehenago, Jakak berak akademiako kideei galdetegia bidali zien, saioak berritzeko eta hobetzeko ideiak jasotzeko. Gutxi batzuk erantzun zuten galdetegi hura. Martin-Santosek eta Jakak laguntasun eta adiskidetasun izugarria zuten, eta adimen izugarria eta prestakuntza intelektuala aitortzen zioten elkarri; Martin-Santosek Jakari jakinarazi zion akademiak ez zuela aldatu behar, funtzionatzeko modu libre eta anarkikoa izan behar zuela, pentsamendua garatzea ahalbidetzen zuela, komunikazio intelektuala eta giro atsegineko elkarbizitza, eta horrek guztiak ez zuela kritikotasuna edo zorroztasuna debekatzen.