Hala ere, sexu- eta sexualitate-kategorien ezegonkortzearen ondorioz, sistemaren nozioa aukeratu zen, "genero-sistemak" pluralaren erabilera lehenetsiz, esku hartzen duten faktoreen aniztasuna eta konplexutasuna aintzat hartzeko. Faktore hauek eragiten dute:
"testuinguru historiko zehatzetan giza jardueraren eta gizarte egituraren, jatorrizko eta atzerriko esanahien, tokiko eta maila globaleko indarren elkarrekiko eraginaren testuinguruan sozialki eraikitako desberdintasunean” (Del Valle. (koord.) 2002: 21).
Genero-sistemen nozioa egitura-kontzeptu bat da, Robert Connell-ek (1987) sortua, eta emakumeen eta gizonen kategoria estatikoak eta ahistorikoak kritikatu zituen, baita desberdintasun biologikoak inplizituki aztertzeko joera ere. Hala, egitura kontzeptuak adieraziko luke zer sare konplexuren bidez elkarreragiten duten baldintza materialek eta kontzeptualizazio sinbolikoek, bai norbanakoarenak (mikro), bai gizartearenak (erdi) eta globalak (makro), bai lanari, botereari eta kathexisari edo pertsonen unibertso emozionalari dagokienez.
Sistemen ideiaren bidez, ikus daiteke genero-harremanak beti botere-harremanak direla, desberdintasunak baino gehiago hierarkiak direla, baliabide materialak eta botereaz baliatzeko aukerak modu desberdinean eskuratzearen ondorioz, eta sexu- eta genero-desberdintasunak modu konplexuan eraiki eta naturalizazioaren ondorioz. Gizon boteretsuen eta mendeko emakumeen hasierako eskema dikotomikotik urruntzen gara, gizarte-aktoreen kapital sinbolikoak ikusteko; jokoan jartzen diren beste aldagai batzuk aztertzeko, baita emakumea eta gizona edo dena delako izateko eredu desberdinak aztertzeko ere. Eta Simone de Beauvoir-en hitzak berreskuratzen baditugu, "ez da jaiotzen, baizik eta emakume bihurtzen da", hirurogei urte geroago "gizona ere ez dela sortzen" esan dezakegu, pertsonak gizartean nagusitzen den eredu hegemoniko baten inguruan egiten direla, eredu horren boterea eta eragina gizonentzat zein emakumeentzat agertzen baitira. Are gehiago, aurrerago joan gaitezke, eta, Haraway-rekin batera, genero osteko etorkizun bat planteatu, ezetza edo erresistentzia moduko bat:
"Gizon edo emakume "generotuta" izaten jarraitzeari. Ondorioz, sexu/genero sistemaren kontzeptua, une eta leku jakin batean teoria feministan sortu zuen oposizio bitar unibertsalista... dagoeneko ez da imajinatzen edo abian jartzen kulturarako baliabide gisa, sexuak generorako balio ez duen bezala" (1995:26).
Honaino, generoaren kontzeptuaren garapenaren historiari buruzko ibilbide labur bat eta bera osatzen duten elementu nagusietako batzuen oinarrizko hurbilketa bat. Baina generoaren nozioak gizartean duen eragina eta hainbat eratako deribazioak korronte teoriko eta ezagutza-esparrutan duen eragina alde batera utzita, azpimarratu egin beharko litzateke tokiko esparruan errotzeko duen gaitasuna, askotariko gizarte- eta kultura-inguruneetan sortutako gizarte-mugimenduetan eta mundu osoko unibertsitateetan garatutako teoria feministan. Eta, berez, genero kontzeptuak bere historia du Euskal Herrian, bai maila sozialean (mugimendu feministak), bai instituzionalean (emakumeen eta gizonen berdintasunaren aldeko ekimen publikoak), bai akademikoan (ikasketa feministak eta generokoak). Horren guztiaren berri ematen da, labur-labur bada ere, entziklopedia honetan bertan dauden beste sarrera batzuetan.