Kontzeptua

Meatzaritza. Mea zamaketariak

Información complementaria


Bizkaiko meatzetako ustiaketa prozesuan, mea erauzteko jarduerez gain, berebiziko garrantzia zeukan lortutako materiala itsasontzietara edo beste nonbaitera garraiatzeak (Urdangarin, 2001). Eginkizun horretarako, animaliak erabiltzen zituzten ohiz. Mea narra eta karretetan kargatzen zuten eta animali horiek, idiak edo mandoak, tiratzen zuten gurdia itsasadarrean bertan edo kostan eraikitako zamalekuetaraino, edota material horren premia zuten fabriketara arte eramaten zuten. L. Aldamak (Aldama, 1851, pág. 369) dioskunez, XIX. mendearen erdialdera mila animalia inguru erabiltzen zituzten mea leku batetik bestera gurdietan eramateko tiratze lanetan. Ez ziren gutxi animalia horiek zaindu behar izaten zituztenak ere. Baina 1880. urtetik aurrera mando eta idiak plano inklinatu, tranbia zintzilikatu eta trenez ordezkatzen hasi baziren ere, animaliak zaintzen zituzten asko Orconera Iron Ore C. enpresako langile zerrendetan agertzen ziren 1948an.

Hasiera batean, batez ere emakumeak arduratzen ziren mea zamaontzietara eramateko lanaz: burugainean edo sorbalda gainetan jartzen zituzten berrogei edo berrogeita hamar kiloko saskiak, gabarretara eramateko. Horretarako, oholezko irtengunea egiten zuten lehorrean lotutako aldamio batetik, gabarrara iristeko zubiaren antzeko zerbait, alegia. Ontzi horiek, bete ondoren, kostaldean itxaroten zuten beste ontzi handiago batzuetara eramaten zituzten. Sistema horren bidez 200 tona inguru zama zezaketen hamabi ordutan.

Baina denborak aurrera egin ahala, Bilboko itsasadarreko zamalekuak garatuz joan ziren eta gainera trena ere etorri zen. Horrek guziak aurrerakuntza handia ekarri zuen mea garraiatzeko eta itsasontzietara eramateko moduan. Antonio Hernándezek (Hernández, 2000) dioenez, XIX. mendearen amaieran, Bizkaiko meategietan hamabi tren inguru ari ziren mea garraiatzen eta Portugalete eta Olabeagako kaiaren artean bederatzi konpainiek hogeita hiru zamaleku zeuzkaten. Horietan 1.000 tonatik 1.800 tonara zama zezaketen egunero mea ontziratzeko isurgailuen bidez; beraz, 30.000 tona inguru egunero.

Itsasadarrean zehar jarritako zamaleku horiez gain, Kantauriko kostaldean zehar mea itsasontzietara eramateko beste instalazio batzuk jarri ziren: cantiléver tipokoak. Horiek Bilboko portutik kanpo, kostaldean, itsaso zabalerantz eraikitako nasa antzekoak izaten ziren; mea itsasontzietan zamatzeko eraikitzen zituzten berariaz. Hala, itsasadarretik urrun ateratako mearen garraioa errazten eta merkatzen zuten, nahiz eta itsaso zabaleko zamalanak arriskutsuagoak izan.

Antonio Hernándezek (Hernández, 2000) era honetara definitzen ditu eraikuntza berezi horiek: maila triangeluarrez eratutako metalezko egiturak, lehorreko eraikuntza bati loturik zuzen itsasoratzen direnak; ohiz gutxi gorabehera pilare edo zutabe bat izaten dute erdialdean, eta isurgailu mugikor bat muturrean. Zamaleku horiek Bilboko itsasadarrekoek izan zuten bilakaera berdintsua izan zuten. XIX. mendearen hondarretan zazpi cantilever inguru zeuden Kantauriko ekialdeko kostan.