Antso Gartzes IV.aren erregealdian zehar, erresuma barruko nobleen artean hainbat azpijoko izan ziren. Erregearen bi anai-arrebek, Ramon eta Ermesinda infanteek, azpikeria horietan partaide izan ziren, eta erregearen heriotza antolatu zuten. Erregearekin leial zirenen artean, mesfidantza zabaltzen hasi zen 1074an. Urte horretan, Laratik gaztelauak iristen hasi ziren, San Millanera erromes zihoazela esanez. Kopurua gero eta handiagoa zenez, mugako gazteluak defendatzen zituzten kapitainek kanpotik antolatutako mugimendua zela susmatzen hasi ziren, eta espioi izan zitezkeenak atxilotu eta kartzelaratzeari ekin zioten.
1076an, erregea hil zuten. Moreten arabera, Antso Gartzesaren anai-arrebek Funes eta Villafranca herrien arteko basoan ehizaldia antolatzeko itxurak egin zituzten, eta bertara joan ziren amarruaren berri zuen noble talde batek lagunduta. Ehizan zeudela, erregea Peñalen izeneko harkaitzera gerturatu zen, Arga eta Aragoi ibaien ibilguaren gainean dagoena, eta abagunea aprobetxatuz, bizkarrean bultza egin eta amildegian behera bota zuten.
Nobleetako batzuk azpijokoaren jakitun ziren, eta ez zuten konspiratzaileen agintea onartu. Erregearen anai-arrebak gaitzetsi zituzten, eta herrialdetik joatera behartu. Ermesinda infanteak Gaztelako gorteetan babestu behar izan zuen, eta Ramon abegitsu hartu zuen Zaragozako errege musulmanak, Iruñeari ordaintzen zion zergatik libre geratzeko irrikaz baitzegoen.
Iruñeako tronuak oinordekoa behar zuen, eta zendutako erregearen bi semeak gazteegiak ziren. Hortaz, Ramirorengan pentsatu zuten, erregearen anaia eta Kalagorriko jauna zena. Aitzitik, Antso II.aren hilketaren ostean, Gaztelako Alfonso VI.aren ejertzitoak erresuma hartu zuen, eta Bureban eta Errioxan sartu zen. Ramiro, bere aldetik, Gaztelako gorteri atxiki zitzaion.
Alfonso VI.a erraz sartu zen Iruñeako erresuman, gaztelau erregearen konplizeek Antso Gartzes anaiaren hilketagatik mendeku hartu nahi zuela zabaldu baitzuten. Konplize horietako bat Diego Alvarez Montes de Ocako gobernadorea zen. Jaun gaztelau hark alaba bat zuen: Tekla andrea, Bizkaiko kondearen semearekin ezkonduta zegoena. Bizkaiko jaunak, bere aldetik, Bilibioko gaztelua jagoten zuen, Conchas de Haron, Obarenes mendien pasabiderako puntu estrategikoa zena. Uztailaren 10ean, hilketa gertatu eta aste gutxira, gaztelau erregea Kalagorrira heldu zen, eta erregearen familiak Naiaran hartu zuen, senide eta lagun bailitzan. Gertaera horiek ikusita, Aragoiko Antsok esku hartu zuen, eta berehala sartu zen Iruñean. Gaztelauek erresuma Gareseraino eta Zangozaraino hartua zuten, eta iruinsemeek, aragoiarrekin batuta, Errioxa aldera atzera egitera behartu zituzten.
Gaztelau erregeak bere lurraldeari kendutako lurrak bereganatu zituen, eta aragoiarrak Iruñeako errege izendatu zuen bere burua. Errege biek hartutako lurrak beren erresumari erantsi zizkioten, eta nolabaiteko akordioa adostu zuten, beren jabetzako lurrak mugatzeko. Horrela, ekialdea, hots, Donostiatik Jakaraino eta Ebrotik Pirinioetaraino, Antso Ramirezen mende geratu zen. Mendebaldeko jaurerriek aldaketa batzuk jasan zituzten, eta zendu berria zen Bizkaiko jaunaren Naiarako jaurerria Garcia Ordoñez kondeari esleitu zitzaion. Lope Eneko Bizkaiko jaun bihurtu zen, eta Naiara galtzearen ordainetan, Arabako jaurerria eta Gipuzkoako jaurerriaren zati bat jaso zituen. Burebaren zatirik handiena Gonzalo Salvadores Larako jaunari eman zioten, eta emakida horrekin, Gaztelako blokea indartu egin zen. Azkenik, Orbita Aznarezek Gipuzkoako jaurerria galdu zuen, eta ordainetan, beste jaurerri bat eman zioten.