Monarkia eta noblezia

Antso I.a Gartzes

Kristauen eta musulmanen arteko muga Errioxako Ebroren ibai-ertzetatik Huescara arte zabaltzen zen. Balio handiko bi buruzagi musulmanen menpe zegoen inguru hori. Bata, Banu Qasi familiako buruzagia zen, Lupo ibn Muhammad, eta Tuteran zuen egoitza. Banu Qasitarrak muladi familia bat ziren; arbaso bisigodoak zituzten, eta islamera bihurtu ziren musulmanen agintaldian zehar. Ebroko muga baskoian finkatuta zeuden, Nafarroako Erriberaren eta Errioxako lurren artean. Era berean, Iruñeko erregeen aurreko dinastiarekin ahaidetuta zeuden, Iñigo edo Arista dinastiarekin. Beste buruzagi musulmana, Muhammad ibn al-Malik Huescan finkatuta zegoen eta al-Tawil izenarekin ezagutzen zuten, Bi mugak arriskutsuak ziren, eta eraso militarrak egon zitezkeen.

Beste alde batetik, Lupo buruzagia al-Tawilen alaba batekin ezkonduta zegoen, al-Sayyidarekin; beraz, aliantza bat zegoen bi familien artean.

907an, Antso Gartzesek tronuan bi urte soilik zeramatzala, Lupo ibn Muhammad defentsa-puntuak eta gotorlekuak eraikitzen hasi zen zenbait tokitan, eta, Ibn Idarik eta al-Udrik helarazitako informazioaren arabera, Iruñetik gertu ere kanpatu zuen. Gaztelu bat eraiki zuen toki horretan, iturrietan "Horiz" edo "Harain" izenez aipatzen dena. Banu Qasi familiako buruzagia irailaren 30ean hil zen, errege iruindarraren segada batean; iruindarraren armadak alde handiz garaitu zuen armada musulmana. Al-Udriren kontakizunari jarraiki, borrokalditik bizirik irtendako musulmanak Hawda mendian babesa topatu zuten, eta Antso Gartzesek han setiatu zituen zenbait egunez. Al-Udriren esanetan, Antsok amana agindu zien, eta aske utziko zituela esan, baina babeslekutik irten zirenean, haietako batzuk hil egin zituen erregeak, eta beste batzuk gatibu hartu.

Lupo ibn Muhammad hil ostean, haren anaia Abd Allah izan zen ondorengo. Banu Qasi buruzagi berria Tuteran jarri zen bizitzen, eta, baskoiei zegokienez, haren aitak jarraitutako politika bera jarraitu zuen. 908an menderatzen zuen lurraldeak barne hartzen zituen Errioxaren eta Nafarroako Erriberaren zati handi bat, eta Tarazona eta Borja eskualdeak.