Legazpi eskolen kudeaketak 1927an hasi ziren eta horretarako Patronatu Batzorde bat sortu zen, entitate legala eta sustatzailea izateko. Sortzaileen artean Alkate ohia zegoen, Miguel de Ugalde, Batzordearen presidentea izan zena 1931ra arte, jarraian, bere postua Jose Urdangarinek hartu zuen 1936ra arte, eta azkenean, 1936an eta 1939ra arte Ignacio Garin zain zen presidentea. Sormenaren akordioa 1927an lortu zen baina hurrengo urtera arte, 1928ko azaroaren 16an, hain zuzen ere, Patronatuaren estatutuak ez zituzten sinatu.
Gainditu zen akordioa Segundo Garayalde, batzordearen ordezkaria, eta Anaien artean sinatu zuten eta honek bigarren artikuluan esaten zuen: "Sozietate hau sortu da ondorengo helburuak betetzeko:
- Gaur egun, San Jose ikastetxean, Arte eta Ofizio Eskolak ematen zituen irakaskuntzak eskola berrian jarraituko dute.
- Gelak eta irakasleen logelak hobetu behar dira lehenbailehen eta eraikin berri bat eraikitzen saiatuko da. Eraikin berri honek Legazpi Eskolak izena eraman dezake eta beste irakaskuntza batzuk ere antola ditzake.
- Irakaskuntza erlijiosoa sustatu eta bultzatuko da eta irakaskuntzak Elizaren dogmak, doktrina eta legeak beteko ditu Eliza Katoliko, Apostoliko eta Erromatarrak egiten duen bezala. Gainera, parrokiarako eskola hau beti izango da prestakuntza zentro bat.
Ikusten dugun bezala, elkartearen helburuak oso argiak ziren: San Jose ikastetxeari jarraitutasun ematea eta Anaiei irakaskuntza ematea. Helburu hau betetzeko elkartearen estatutuek alderdi batzuk errekurtso ekonomikoei buruz jasotzen dituzte, kideen kuotak, diru-laguntzak, ekarpenak, ikasleen kuotak eta abar, baina baita antolakuntzari eta elkartearen agintariei buruz ere bai.
Behin kontratua sinatua, Elkarteak bi mila pezeta ordainduko zizkien eta logelak utziko zizkien Anaiei. Gainera, ikasteko lokalak, ura eta argiaren gastuak, elkarteak berak ordainduko zituen. Printzipioz Anaien kopurua lau izango zen, baina beharren arabera eta Batzordeko baimenarekin gehiago izango ziren. Patronatuaren Batzordeak funtzio batzuk zituen eta haien artean irakaskuntzako materiaren aukera, ikasleen sarrera, zainketa eta azterketen gauzatzea zen.
1929an eta 1930ean oso aktiboak izan ziren eraikin berria eraikitzeko eta diruak lortzeko. Garai hartan Madrilera bidaia batzuk egin zituzten eta diru-laguntzaren bat lortu zuten, esate baterako "Compañía del Nortek" eman ziena. Diputazioak ere aurrekontua bikoiztu zuen eta, bide batez, espedientea jaso zuen eta Primo de Riverari bidali zion. Aurrezki Kutxak ere proiektuan parte hartu zuen eta hogeita bost mila pezeta eman zizkien. Azkenean, abuztuaren 13an obrak hasi ziren Domingo Agirrebengoaren proiektua jarraitzen eta 407.000 mila pezetako aurrekontuarekin.
Dena martxan zegoen eta martxoaren 19an, San Jose egunean, eraikinak bere ateak ireki zituen eta inaugurazioa egiten zuten. Bi egun beranduago, klaseak ematen hasi ziren Legazpi Eskoletan "libreak, Udalak subentzionatuak: Patronatu Batzordea". Ordea, 1929ko "Historikoak" ondorengo esaldi enigmatikoa esaten zuen: "arerioak ez du loa hartzen eta Legazpi Eskolak egitea zaila izango dela jakin behar dugu", agian egoera politikagatik, baina esaldiaren edukia kezkagarria zen.
Eskola berriaren ibilbideak bi kontu, leit motiv hurrengo urteetan izango zirela, zituen: Udalaren diru-laguntzak eskola pribatuei eta eskola publikoetan graduazioak. Bi kontu hauek Udalarenak ziren baina Legazpi Eskolak erdian zeuden. Diru-laguntzari dagokionez, 1930ko uztailaren 9an Udalak legaltasuna errespetatu behar zela esaten zuen eta ondorioz, eskola publikoen beharrek lehentasuna zeukaten. Zerbait antzekoa gertatzen zen eskola publikoetan graduazioekin, Alkateak betiko filosofia defendatzen zuelako, hau da, aurrekontu ekonomikoa igotzen zen eskola batzuetan, publikoetan, ordea, ikasle gutxi joaten ziren eta hura ez zen oso arrunta. Beste aldetik, Alkateak ez zuen Ikuskatzailearen ikuspuntua ulertzen. Irakaskuntzako ikuskatzaileek eskola publikoetan irakaskuntza graduatu nahi zuten, baina Alkateak esaten zuen bezala "eskola pribatuak Udalako helburuak betetzen ditu", beraz.... Izan ere, eta nahiz eta zinegotzi guztiek Alkatearen proposamena defendatu, gaia ez zuten itxi eta 1932ra arte ez zen behin betiko konpondu.
II. Errepublikak aldaketa sozialak ekarri zituen eta hauek eragin handia izan zuten eskolarengan, hauteskunde munizipalak izan zirelako. Horrela, Udalak Legazpi Eskola defendatzen zuen eta Diputazioaren jarrera ez zen zentro erlijiosoen alde, baina egia esan, diru-laguntzak jarraitu zuten. Berriz, Konstituzio berri bat indarrean jarri zuten Estatu espainiarrean eta Elkartearen estatutuak aldatu behar izan zituzten egokitzeko. Aldaketa garrantzitsuena bigarren artikuluan gertatu zen, alegia, Anaiei buruz edozein aipamena desagertu behar zen eta zentroaren erlijioso izaera ere bai. Artikulu hau horrela geratu zen:
- Eskola Graduatua, pribatua eta Arte eta Ofizioarena, Legazpi Eskolak izenetakoa, jarraitzeko baliabide guztiak jarri behar dira.
- Eskolaren lokalak, ahal den neurrian, hobetu behar dira helburua betetzeko, hau da, Lehenengo Hezkuntza eta Lanbide Heziketa, beharrezkoak direla herriko beharrentzat.
- Ekarpen ekonomikoak lortzea sustatzeko eta garatzeko eskola.
Beste aldetik, pasabide bat egin zen eskola eta herria lotzeko, eta inaugurazioa 1931eko uztailaren 25ean izan zen. Ekitaldira autoritate guztiak joan ziren eta haien artean Alkate berria, Basilio Fernandez de Lekuona, zeinek postua lortu zuen jeltzaleei esker, gehiengoa zirenak, nahiz eta errepublikanoak ere izan eta, azken hauek, ez zuten nahi diru-laguntzarik eman zentro pribatuei, Lizarazu zinegotziak, behin baino gehiagotan aipatu zuen bezala.
Udal berriarekin graduazioaren kontua alde batera utzi zuten, baina diru-laguntzarena gatazka bihurtu zen. 1932an Udalaren gehiengoak hiru mila pezeta Legazpi Eskolari ematea proposatu zuen eta bost ehun pezeta "Hijas de la Cruz-i". Errepublikano gutxiengoak proposamen horri aurre egin zion eta, suposa dezakegunez, istiluak gogorrak izan ziren. 1933an, aurrekontuak eztabaidatzen ari zirenean, egoera errepikatu zen, baina garai hartan lege berri bat sortzen ari zen, hau da, Kongregazio Erlijiosoen legea, eta honek egoera baldintzatzen zuen. Urtez urte egoera nahasten ari zen eta 1935ean Udalak "Hijas de la Cruz" Ikasle Ohiak Elkarteari diru-laguntza kendu zien Konstituzioaren aurka zihoalako, errepublikanoen iritziz.
Zumarragak beste herri guztiek bezala, Gerra Zibilaren ondorioak pairatu zituen, alegia, populazio erdiak herria utzi behar zuen, arazketa eta Udalaren aldaketak egoera berri bat sortu zuten Legazpi Eskoletan. Uztaileko 23tik iraileko 23ra arte Eskolak Gerraren ondorioak hurbiletik ezagutu zituen "bi gizon armatuak hurbildu ziren eskolara eta koltxoi bat eskatu zuten, manta bat eta bi maindire, Frente Popularraren partetik". Juan Mari Anaia beste bi Anaiekin hurrengo egunetan Bujedotik etorri zen eta Beasainetik oinez egin zuen. Abuztuaren 22an Frente Popularrekoek Eskola hartu zuten eta han izan ziren hilabete bat Nafarroako erreketeak iristen zirelako. Beraz, okupazioa amaitutzat eman zuten, baina Frente Popularrekoak Eskolan ziren bitartean bi Anaia haiekin izan ziren, beste Anaiak Zarautzera joan zirelako.
Testuinguru honetan Legazpi Eskolak berezko krisia zuen, defizita 8.000 pezetakoa zen, baina gainera, eskolaren erritmoa ez zen egokiagoa, klaseak eta beste jarduera batzuk edozein unetan bertan behera geratzen ziren, eta egia esan, ustiapen eskolarra ez zen existitzen. Aitzitik, 1937tik egoera eskolarra normalizatzen hasi zen eta badakigu erregimen berria nola portatu zen eskola erlijiosoekin. Horrekin, Legazpi Eskolak garai berri bati ekin zion eta Udalarekin harremanak berriro izugarriak izan ziren, batez ere, Martin Aranguren, zein Patronatu Batzordeko idazkaria izan zen, Alkate izendatu zutenean.