Solutrense euskalduna. Penintsulako Iparraldeko eta Mendebaldeko Pirinioetako solutrienteak elkarri lotuak dirudite: uste da elementu kultural batzuk jaso zituztela, ez Erdialdeko Frantziatik, baizik eta Pirinioetako beste aldeko izaki iberikoetatik. Alde horretatik, hegoaldeko Euskal Herria interes bereziko eremu gisa ageri da ustezko harreman-korronte horiek ezagutzeko. Izan ere, «Badirudi Isturitz garai hauetan Bolinkobatik, Santimamiñetik edo Ermittiatik hurbilago egongo balitz bezala agertuko zela Frantziako Pirinioetako beste aztarnategiak baino», galdetu zuen Smithek ( 1966: 333) Isturitz Pirinioetako itsasertz kantauriarreko aurrelari-postutzat («zentinela») har badaiteke. Hain zuzen ere, Solutrense ibaiaren ezaugarri diren pieza foliazeoen osagaiak oso aipamen iradokitzaileak egiten dizkio inguruko bi eremuen arteko ustezko kultura-harremanari: horixe gertatzen da batez ere Kantabriako estazioetan dauden oinarri konkaboko puntekin, eta ale bereziak eskaintzen dituzte Frantziako Pirinioetan, «via» Isturitzen. Beste behin esan bezala, ukitu lau estalgarriz (edo lamelarrez) landutako tresna horien tipologia partikularrak bideratu ditu solutuaren kulturaren barne-sailkapen gehienak. Uste da ehizaki haietan ehizaki-punten funtzioak betetzen zirela, eta, horregatik, haien baseen konformazio-barietateak lotuta edo beren ahoetan sartzeko hainbat moduren ondorio zirela. Bi aldeetatik zizelkatutako piezen bat-bateko eklosioa izan da Solutrense Medioaren ezaugarria («ereinotz-o» deritzenak, hainbat formatakoak); aurreko punten aldean, berriz, tailu monofazialekoa eta lauza edo xafla lodietakoa (ez sekzio oso lauko xaflen gainean). Solutrense Superior delakoan, forma foliazeo are lirainagoak agertuko lirateke («sauce-oak»: batzuen ustez, Kantauriko itsasertzean dute jatorria), bai eta oinarriaren alde batean hozka duten punta-barietateak ere. Azkenean, Solutrense Final delakoan, "sahats-oak" mehetzen jarraitzen dute, eta tipikoak dira base ahurreko puntak. Fosil gidatzaile horiek, hain zuzen, oso ehuneko-entitate txikia dira Solutrense garaiko harri landuzko tresnen multzoan. Esate baterako, Aitzbitarte IV haitzulo gipuzkoarreko Solutrense koban, Strausen zenbaketaren arabera, Solutrense garaiko objektu liriko tipikoak garai hartako industria guztien % 9,6 besterik ez dira (askoz gutxiago, inondik ere, Santanderko beste estazio batzuetan baino -Altamira, % 13,7; eta Morin kobazuloa, % 10,9rekin - Cuminan. Solutrense euskalduna ondo aztertu da Ph-en bi monografietan. E. L Smith (1966) eta L. G Straus-ek (1974, 1983), hurrenez hurren, Herrialdearen iparraldeko eta hegoaldeko isurialdeak aztertzen ditu. Esan bezala, garai horretan agertzen dira tentagarrienak Isturizko aztarnategia mendebaldekoenetara hurbiltzeko aukerak. Hain zuzen, Pirinioetako mendi-magalaren eta Landetako dunen arteko ukipen-eremuan, solutrese azpimultzo garrantzitsu bat sortu zen (pentsa bedi Brassempouy, Tertziae, Montaut, Rivière, Istveuritz edo Haregiko aztarnategietan Asturiasko edo Santanderko ereduetan askoz hobeto egokitzen diren Kantauriar arro estratigrafikoa). Nolanahi ere, Isturitzek desadostasun batzuk ditu, hain zuzen ere, Kantauri aldeko aztarnategiei dagokienez, bai eta hurbileneko euskaldunei dagokienez ere (Ermittia edo Aitzbitarte IV), fosil zuzendari gutxi batzuen presentziaren xehetasunetara jaisten denean. L G Strausek arrazoiz zehaztu ditu euskal Solutrense taldeak inguruko beste eskualde batzuekin dituen harreman kulturalak. Barne-ezaugarriak aztertzean (1974, 1983), ondorio osagarri bikoitzera iritsi da: euskal Solutrense eta penintsulako gainerako Kantauriko Korredorea elkarrengandik hurbilago daude Dordoana-Perigord lasterkariarekin baino, baina alde nabarmenak ere izan daitezke euskal estazioen eta Asturiasko eta Kantabriako probintzien artean. Hain zuzen, Kantauriko Erlaitzeko mendebaldeko erdiko Solutrense ak jarraitutasun-erlazio nabarmena du hurrengo Madeleine Beherean, oreinaren ehizarekin zerikusi zuzenagoa duten pertsona-taldeengatik; Euskal Herriko hegoaldeko estazio gehienak, berriz, hurbilago daude aurreko Gravettiarrarekiko, basahuntza harrapatzen duten taldeekin. Ezbairik gabe, Strausen hipotesia gaur egun eskuragarri dauden aztarnategien errepertorio txikian oinarritzen da, eta, horregatik, informazio gehiago izateak ñabartu egin lezake: baina orain ezagutzen ditugun gauzetan (Ermittia, Bolinkoba, guztiengan) atzemandako gertaerek ordaindu egiten dute.