Aurrekoa baino ohikoago, eta sarritan haren osagarri dugu bigarren bide hau. Erlijio eta mitologia zaharraren integrazioa lehenbailehen burutze aldera, haien hainbat elementuren antzekoak bilatzen dira kultura berriko elementuen artean, bien arteko identifikazioa sor dadin, eta identifikazio horren bidez sinesmen zaharren transferentzia gerta dadin.
Honen eredurik sinpleena izen eta otoitz aldaketak dira. Esate baterako, trikuharri baten aurretik igarotzerakoan ohitura zen Aralargo artzainen artean, txapela erantzi eta Aitagure bat esatea. Noski Aitagurea iritsi aurretik nolabaiteko otoitza egingo zuten haien aitzinetik trikuharrietan noizbait hobiratutakoez oroitzeko ohitura izan zutenek ere. Bistan da usadioa ez zuela Erromako Elizak ekarri, bai ordea otoitzaren ordezkapena. Izen edo otoitza aldaketok tarteko, edozein kultu kristau bihurtzen da, mamiz kristau edo jentil ote den gehiegi erreparatu gabe: Lur-Amaren baitara atsedetera doan Eguzki Amandrea, Santa Klara bihurtuko zaigu, eta hantxe joango dira aurrerantzean euskal kristauak(?) Santa Clarako mojei eguzki-ikur diren arraultzak eskaintzera, eguraldi eguzkitsu eske. Etxeko eta mendiko abereen zaindari eta babesle izandako izaki paganoa, Basajaun bera edo honen ahaideren bat, San Antonio bihurturik geratuko zaigu. Jentilei Errolan edo Sansón bezalako izen propioak jarriko zaizkie, tradizio germaniarra eta Biblian ageri diren indar harrigarriko izakiak baliatuz. Kultura berriak bere baitako izena jarri baino egiten ez duenean, litekeena da izen horri loturiko izana nahiko ongi gordetzea garai batean zituen ezaugarri antzekoekin. Aipatu ditugun adibideei erantsi geniezaieke, germaniar paganismoa eta kristautasunaren artean sortutako sinkretismoko santu gerlariak. Hauek santutik izena baino ez dute, eta euren curriculum-ean indoeuropar heroiei dagokien moduko pasadizo odoltsuak baino ez daude. Hainbeste heriotzaren eragile direnak kristau fedearen aitzindari ageri dira, "santutasun" irabazi berriari esker, baino ezin dute euren izate egiazkoa ezkutatu. Berdin gertatzen da,- berriro euskal sinkretismo kristaura itzuliz-, "Harpeko Sainduarekin": Saindu (santu) izena jartze hutsarekin zilegituta geratzen da testuinguru berrian, nahiz eta jatorriz eta esanahiz lehengo kultu pagano berbera izan.
Izen kristau berriaren bidezko zilegitzea ez zaio pertsonaiei gertatzen soilik. Jaiekin ere berdin gertatzen da: euskal paganismo zaharrean Naturaren gaineko garaipena, negu gorriko aberastasuna eta auzoko elkartasuna irudikatzen dituen neguko eske-jaien zikloa izen kristauz zipriztindurik geratuko da: San Nikolas, Jesukristoren jaiotza Eguberrietan, Santa Ageda. Udako solstizioa bere su-garrekin San Juanek hartuko ditu.
Azkenik, objektuek ere joka dezakete izenek eta otoitzek jokatzen duten antzeko rola. Etxeko defuntuei sukaldeko leihoan ogia ura eta argia eskaintzeko errito paganoa eramangarriagoa da leihoko harrietako batean gurutze bat grabatu ezkero. Lehorte garaietan edo bestelako ospakizunetan egin ohi ziren prozesio eta erromerietan ere zenbait gurutze eta santu tartean sartu, eta auzoko erlijio paganoko agerkariok kristau bihurturik geratzen dira. Berdin auzoko eske-erritu zaharrekin: San Antonioren kaxatxoa baldin bada etxez etxe dabilena onetsita eta zilegituta geratzen da kristau itxura berripean.
Dena den, zaila da otoitz, objektu eta izen berriek inolako eraginik ez izatea esanahi zaharretan. Normalena da pixkanaka horietatik datorren ekarpen kristaua gero eta nabarmenago bilakatzea, azkarrago edo motelago ibil daitekeen prozesua abia araziz. Neguko solstizioak, esate baterako, Eguberri izena du oraindaino Euskal Herrian, baina inor gutxik daki, izen horrek "argi berri" esan nahi duela eta egunaren luzatzearekin loturik dagoela; euskaldun gehienek Jesukristoren jaiotzaren urtemugarekin lotuko dute. Eta halere, gehiegizko jan-edanez ospatuko dute neguko eske-jai paganoei dagokien moduan, oharkabean haien izpirituari men eginez eta horri buruz kristau elizak urtero emandako oharrei jaramonik egin gabe, bi kulturon elementuak sikulu-saltsa paregabean nahastuz.
Eztabaida zaharra da zenbateraino egiten duen sotanak apaiza. Darabilgun gaian halaber antzeko gogoeta proposa genezake. Kultura zaharraren izaki bat kultura berriko izen batez birbataiatzen denean, ezaugarri zaharrak sarritan gorde ohi direla esan dugu, baina hori ez da beti gertatzen. Izan ere, kultura berriko izenak duen pisua eta itzala erabakigarriak izango dira bilakabide horretan. Pisu eta itzal hauek zenbat eta handiago, orduan eta nekezago iraun ahal izango du bere horretan aurreko izakiak bere ezaugarri propioekin. Esate baterako, eguzki amandreak errazago du Santa Clara itxurapean nortasuna gordetzen, Aketegiko Damak Arantzazuko Andra Mariren itxurapena baino. Lehen kasuan izena baino ez da aldatzen. Bigarrenean berriz, azaleko antzekotasuna erabiltzen da benetako kultu transferentzia bat lortzeko. Zaharra arropa berriz janzten da, baina ez azpikoa iradokitzen duten mihise arinez, azpikoa ia erabat ezkutatzen duten oihal lodiz baizik. Dudarik ez da Lur-Amaren kultu zaharraren eraginez daudela hainbeste Andra Mari Europan, baina nekez iritsiko ginateke haren berri jakitera honen ezaugarrietatik abiatuz. Izan ere, aniztasuna eta goi-mendi eta kobazuloekiko hurbiltasuna baino ez baititu gorde.
Eta, izen, otoitz eta objektuen bidezko beztitzeen ondoren, egoitzena dugu azken baliabidea. Alegia, kultura zaharraren ospakizunak kultura berriaren egoitzan ospa daitezen egiten den ahalegina. Horregatik sortzen dira jarlekuak elizetan, eta elizak hilerri bilakatzen dira, kultu zaharraren ospakizun nagusietako bat (etxeko hildakoei eskainitako opariena) bertan ospa dadin. Horregatik prozesioetan parte hartzen duten santu eta erlikiak eliza barrenean gordetzen dira urtean zehar. Horregatik mendian jende asko biltzen duen erromeriaren bat egiten bada, ermita bat eraikitzen da bertan. Horregatik neguko solstizioarekin eta eguzkia indarberritzearekin loturiko su berria eliza barrenean bedeinkatzen da. Horregatik jartzen dira ur bedeinkatu harriak eliza atari eta sarreretan, horregatik egiten zaie eliza bat Arretxinagako San Migelgo harkaitzei. Horregatik egiten da dantza eliza barrenean XVIII. mendean oraindik. Horregatik egiten dira kanpai-dorreak elizari erantsita.
Ahalegin hauek guztiek, paganismo zaharra kristautasunaren esparrura erakartzea lortzen dute, eta haren ezaugarriak neurri batean lausotu eta zenbaitetan zeharo galtzea ere. Era guztietako kasuistika nabarra sortzen da, garai eta lekuen arabera. XX. mende hasieran Tolosa eta Amezketa bezain gertu dauden bi herri hartuz adibidez, kristautasun oso diferenteak zeudela iragar liteke: kristau ortodoxiaren nahiko hurbila tolosar kaletarrena, eta oraindik paganismo zaharraren aztarna ugari gordetzen zituena berriz, amezketarrena.
Dena den, bilakabide honetan kultura nagusiak ere nozitu behar izaten du menpeko kulturaren eraginik. Aipatu ditugu elizak hilerri bihurtzearena edota kanpaiak edo ur bedeinkatu harriak eliza baitara ekarri behar izatearena. Halere euskal sinkretismoaren barnean bitxiena Mariren konjuruen ingurukoa da. Ofizialki kristau bilakatu den herriak paganismo zaharraren arabera jarraitzen du eguraldiaren kontrola izate aldera Mariren joan-etorrietan eragin nahian. Jardun horretako ekitaldirik nagusiena Mariren lurpeko egoitzak konjuru bidez ixtea da, hura bertan harrapatuta gera dadin eta horren bidez uztaldi bikainak ekarriko dituen eguraldi aproposa lor dadin. Barandiaranek XX. mende hasierako hainbat albiste aipatzen ditu ohitura honen inguruan. Batzuetan esaten da, apaizak konjurua egin ez zuelako gertatu direla uztak hondatu dituzten eguraldi traketsak. Besteetan berriz kontatzen dena da honako edo harako apaiz edo fraide batek urtero egin ohi dituela aipatu konjuruak. Barandiaranek berak fantasiatzat jotzen ditu honelako konjuruak, eta apaiza den bere informatzaileetako baten aipamen zehatza plazaratzen du, bertan esaten delarik, berak dakiela, horrelako konjururik ez dela inoiz egin. Barandiaran apaiza izaki auzi honetan interesik baduenik iritzi baliteke ere, harengan apezgoak lan zientifikoari inoiz itzal izpirik ez ziola egin dakigunez, uste zintzoa zuela iritzi behar diogu zalantzarik gabe. Baina Juan Garmendiak honi buruz hainbat udal artxiboetan bildu duen XVI-XVIII mende bitarteko informazioan argi eta garbi ikusten da lainoak konjuratzea ohiko jarduna zela, eta hainbat eztabaida zegoela agintari zibil eta apaizen artean, jardun horren derrigortasunari buruz, hiritarrak horren alde eta apaizak horren aurka zeudelarik.