Kultura berri indartsuaren eraginpean kultura zaharreko elementuak bere horretan bizirik jarraitu ahal izateko bi aukera daude: bata da elementuok oso bazterrekoak izatea kultura berriaren ikuspuntutik, hots, kultura berriari axola zaizkion esparruetatik kanpo geratzea. Eta bestea berriz, aurrekoa posible ez denean, elementu zaharren estatusa jaistea, bigarren mailako gisa agertzea, umiltzea. Lehen bidearen adibide bat zera litzateke, euskal kristautasun eta paganismo zaharraren sinkretismoaren kasuan, alegia, trikuharri baten aldamenetik igarotzerakoan, haren "mendia" osatzeko harri bat botatzeak otoitzaren balioa duela sinestea. Bistan da Erromako Elizak ez duela horren inguruan casus belli bat egingo. Eta sinkretismo beretik mugitu gabe, bigarren bidearen adibidea etxeko sukaldeko leihoetan egin ohi zen hildakoekiko oparigintzaren iraupena litzateke. Garai batean ospakizun erlijioso nagusia izandako hori eskandalurik gabe ametitzen du kristautasunak nagusitasunari uko egiten dion momentutik. Kultu hori jendea elizara biltzeko oztopo bihurtuko balitz orduan bestelakoa litzateke kontua, baina hori gertatzen ez denez eta Elizaren nagusitasuna eztabaidan jartzen ez denez, libre du irautea.
Sinkretismo mota hau ez da Erromako Eliza eta euskal paganismoaren kasuan gertatzen soilik. Aitzitik, aipatu kasua, askoren arteko bat gehiago baino ez da. Izan ere, Erromako Elizaren jarrera hori Erromako tradiziotik datorkio, tradizio semitikotik baino. Esan nahi baita, indoeuropar tradizio mitologikotik. Eta hein horretan, indoeuropar herri guztietan gorde ohi den ikuspegi erlijiosoaren adibide bat baino ez da.
Indoeuropar erlijioak bi ezaugarri nagusi ditu: politeismo hierarkizatua du, eta erlijioa gizartea hezteko eta harmonia politikoa erdiesteko Estatuaren tresna gisa ikusten du. Hau honela izan da indoeuropar kultura guztietan kristautasuna Erromako erlijio bilakatu baino hainbat mila urte lehenagotik ere. Politeismoa onargarria da, hierarkia auzitan jartzen ez duen bitartean. Jainko gorena Jupiter dela eztabaidan jartzen ez bada, hiritarrak libre dira nork bere gustuko jainko begikoak izan eta haiei otoitz eta opariak egiteko. Eta erlijio publikoak, gizarte harmoniatsua lortzea du helburu, orden sozialari eustea alegia. Jainkoen hierarkia eta gizartearen orden sozial "naturala" iraultzen ez diren artean erlijioa esparru nahiko irekia da tokian tokiko "exotismoak" onartzeko. Erromako Eliza, Jainko Aitaren nagusitasuna, honen ordezkari den Aita Santuaren aginte espirituala eta statu quo soziala onartu ezkero, ez da gainerako teologia hika-mikatan sartuko, eta politeismo zaharraren isla diren santu eta Andra Mari mordoari zabalduko dizkio ateak han eta hemen.
Euskal kristautasunak,- tradizio indoeuropar horren oinordeko den heinean-, irekitasun berbera erakutsiko du paganismo zaharraren zenbait aztarnen aurrean ez ikusiarena egiteko. Horren lagungarri da halaber euskal paganismoaren agerkari aunitz etxeko esparruan agitzea, esfera publikotik kanpo. Erlijioaren dimentsio sozialari eragiten ez dionez ez du merezi horren aurka eginez indarrak xahutzea. Euskal Herriko etxeetan eguzkia sartzera doanean "eguzki amandrea badoa bere amagana" otoitz egitea Galileo edo Copernicoren teoriak bezain heretiko gerta daitekeen arren, dimentsio sozial iraultzailerik ezean eta etxeko apaltasunetik egiten direnez gero, ez dute, zorionez, Elizaren arreta merezi izan. Umiltzea da gakoa. Horregatik esan ahal izan da egundaino jentilak kristauak baino kristau hobeak zirela. Ez hobeak baizik kristau hobeak, alegia, gauzarik onena kristau izatea dela onetsiz. Eta jentilak oraingo jendeekin erkatuz, ez Jesukristorekin edo santuekin. Ez da esaten jentilak Jesukristo baino zintzoagoak zirenik edo santuak baino onberagoak zirenik ere. Hori ezinezkoa litzateke, ameti ezina. Jentilak kristauak baino kristau hobeak ziren esaten da, eta umiltze horri eskerrak heldu ahal izan da guganaino haien zintzotasun paregabearen albistea.
Umiltzeko beste modua, mezuaren euskarriaren estatusa jaistea da. Dotrina liburu bat estatus oso altuko tresna ideologikoa da, kultura menderatzailearen esku baino ez dagoena. Hori baino apalagoa da ipuin edo legenda bat. Eta hau baino apalagoa oraindik esaldi xume bat. Honela iraun ahal izan du jentilen zintzotasunaren berriak Danimarkako Färoe Irlatan esate baterako, "jentila bezain zintzo" esaldi soilean babestuta, bi akulturazio prozesu (germanikoa eta kristaua) jasan ondoren.