Kontzeptua

Matxinadak

Ohiko matxinaden artean ez egon arren, Gazteizen gertatutako pasadizo honek ondo baino hobeto adierazten du euskal gizartean eta maila ezberdinen artean ematen ari zen haustura. 1738 eta 1748 bitartean Gasteizko herritarren eta bertako oligarkiaren arteko gatazka gertatu zen. 1738ko martxoaren bukaeran Gasteizko 21 auzoko herritarrek kexa zerrenda igorri zieten hiriaren gobernuko agintariei. Jesusen konpainiak ikastetxe bat eraiki nahi zuen, baina gasteiztar eta bertako apaiz talde gehienak kontra zeuden. Ez zen gauza berria, jesuitak XVI. mendetik aritu baitziren proiektu horretan. Baina oraingo honetan, jesuitek nobleen laguntza izan zuten eta azpikojoen bidez lortu zuten hirian sartzea.

Dena dela, altxamenduak bazituen beste arrazoi batzuk. Alde batetik, altxamenduaren atzetik merkatariak zeuden, nobleak aginpidetik baztertu baino, beraiekin batera menderatu nahian. Burgesiak, bere negozioak eta interesak babestearren, udal boterea menperatu nahi zuen, are gehiago Borbon etxeak ezarri nahi zituen neurriak betiko merkataritza sistema -burdinari eta artileari lotuta- nola kaltetu zezakeen ikusita. 1738 eta 1742 bitarteko Bilbo eta Santanderren arteko liskarrak Gasteizen posizioa kolokan jarri zuen. Patiñok Burgos-Santander eta Bilbo-Balmaseda edo Urduña bide zuzenak bultzatu nahi zituen, Gasteiz baztertuz. Azkenean 1742 eta 1748 bitartean Gasteizko burgesiak lortu zuen udal boterea menperatzea, nahiz eta bertan denbora gutxi iraun. Bestetik, herritarrek agintariei gauza asko leporatzen zizkieten: ordaindu beharreko zergak igoaraztea, udal diruekin bidegabekerietan aritzea eta hauteskundeetan iruzur egitea. Dena dela, etorkizunean garrantzitsuak izan ziren neurriak bultzatu ziren: ordenantza berri batzuk onartu ziren eta arantzel berri bat ezarri zen Gasteiztik pasako ziren salgaien gainean.