Euskal alfabetatze prozesu ezberdinei dagozkien zenbait ekarpen eskaintzen ari da alfabetatze prozesuei buruzko historiografia. Arlo horretan oso ikuspegi berriekin lan egiten ari da, alfabetatzearen fenomenoa muga estuegietatik atera, eta kultura, ideologia eta euskararen erabilerak osaturiko parametroen barruan kokatzeko ahalegina eginez. Aztertu dira alfabetatzearen eta eskolatzearen arteko harremana, helduen alfabetazea, herri-kultura eta alfabetatzea, eliteen kultura, euskararen erabilerak, etab (Arregi, 1992; Basterretxea, 1997; Dávila, 1993 eta 1995; Eizagirre, 2007 eta 2008; Larrea, 2005; Zabaleta, 1995 eta 2007). Ikerketa horien ondorio gisa, euskal alfabetatzearen ereduaren ezaugarri garrantzitsuenak zehatz daitezke, herri elebidun baten alfabetatzeak dituen oinarriak jasoz. Edozein eran egiteke dauden ikerketak ere azpimarratu behar dira: hala nola, euskarazko irakurketa eta idazketaren historia, hizkuntzaren normalizazio prozesuek alfabetatzearekin dituzten harremanena, erdarek eskoletan izan duten sarreraren inguruko tokian tokiko historiak, elizak euskararen ahozko erabileraren inguruan izandako garrantziari buruzkoak edota prentsan eta literaturan euskarak izandako presentziaren ingurukoak (alde horretatik euskarazko argitalpenen katalogoen agerpenak erraztu egin beharko lituzkete ikerketa mota horiek).