Estilo neoklasikoa Euskal Herriko artearentzako oso garrantzitsua izan zen, aldi horretan gure lurraldean denboraren joanean europarraren estiloaren parekoa garatu baitzen eta ez, beste batzuetan bezala, hamarkadako atzerapenez. Hala ere, Aro Garaikidearen lehendabiziko aldi hau ez zen batere erraza izan; absolutisten eta liberalen arteko aurkakotasunak, XIX. mendearen lehen erdian zehar lurraldea astindu zuten gatazka eta guda ugari sortaraztea ekarri zuen. Zio horrek eraginda, Euskal Herrian hiru ondorengo gudak, hurrenez hurren, bizi izan ziren: Konbentzio-guda, Askatasun-guda eta lehen guda karlista. Baina gatazka ez zen politikoa bakarrik izan, ekonomia, gizartea eta kultura bezalako beste eremu batzuetara zabaldu baitzen. Liberalismoak, izatez, Antzinako Erregimenarekin identifikatu zen barrokoa izendatzen dugun aurreko aldiaren xehetasunen aldera, Ilustrazio bezala ezagutu zen ideario batetik abiatuta izatasunari aurre egiteko era berri bat proposatu zuen.
Ilustrazioak bizitza errealitatearen eremutik ulertu zuen eta ez sentimenduarenetik eta, arte-dastamenari dagokionez barrokoaren adierazkortasun emozionala eta forma gainkargatuak bertan behera utzi zituen, soiltasuna, marra zuzenak eta, batez ere, dekoraziorik eza nabarmentzen ziren urriagoa zen artearen kontzeptu berri baten alde jardunaz. Horretarako, tradizio klasikoa eta jakintza-arlo guztietan antzinate klasikoaren ereduak berreskuratu ziren; hori dela eta ilustrazioaren arte-estiloari neoklasizismoa deritzogu.
Edonola ere, arte-dastapenean aldaketa horren bultzatzailerik garrantzitsuena izan zen arren, gainerako botereek ere -monarkia, noblezia eta Eliza- estilo hori aldi berrietara egokitzearen zeinu bezala onartu zuten. Izatez, Euskal Herrian burgesia eta noblezia izan ziren Euskal Herriko kultura mailako enpresa garrantzitsuena izan eta arte-dastaketaren aldaketa babestu zuen Euskalerriaren Adiskideen Elkartea 1763an sortuz Ilustrazioaren izpiritua bultzatzeari ekin ziotenak.
Neoklasizismoak Euskal Herrian arrakasta handia izan zuen. Guda eta istiluak izan arren, Euskal Herrian arte-agerpen interesgarriak garatu ahal izan ziren, batez ere, arkitektura mailan, barrokoaren aurkako bere erreakzioan beste gainerako jakintza-arloei aurreratu zitzaien neurrian, zeregin garrantzitsua betez. Izatez, arkitekturak ikuspegi estetikotik bakarrik ez ezik, baita etikotik eta moraletik ere, geometria-forma funtsezkoetan oinarritutako marra zuzenen nagusitasunaren estetika soil baten berreskuratzearen aldeko Ilustrazioaren oinarrizko ideia oso ondo laburbiltzen zuen. Horrela, margolaritza eta zizelkaritza tradizio grekolatindarreko ereduak berreskuratzera mugatu ziren bitartean eta, izatez, Euskal Herrian neoklasikotasuna arte-agerraldi horietan errotu ez zen heinean, arkitekturari dagokion jakintza-arloan euskal arkitektoek, soiltasunaren eta xumetasunaren bitartez garai jakin bakoitzean arte-estiloa berrinterpretatu eta garatzen ohituta zeuden bezala egonda, hainbat aukera aurkitu zituzten. Denboran zeharreko bere luzapenaz, neoklasikotasuna Euskal Herrian XVIII. mende guztian zehar luzatu zen, eta estiloa XIX. mende guztian zehar luzatu bazen ere, bere gailurra XIX. mendeko lehen erdian nagusitu zen.