Kontzeptua

Armen historia (1977ko bertsioa)

Elorrioko Bizkaiko eta Lantzeetako lantegiak. Ermuako eta Soraluzeko lantegien artean zegoen emulazioaz gain, Elorrio oso aktibo egon zen armagintzan, baina nabarmen jaitsi zen sutea zela eta, herria uztera behartu baitzuen. Ez dezagun ahaztu garai hartako etxe gehienak zurezkoak zirela. Baina aurreratuaren garaian, Bilborako bidean, ordaintzailearekin hitzaldia egin zuenean eta Avilesi esan zionean "ez zela faltako eltxoak egingo zituena", Plazentziakoek uko egin ziotenean, gauzak aldatu egin ziren. Izan ere, bi egilek, Domingo de Irigoyenek eta Domingo de Bustinzak, beren gain hartu zuten enpresa, eta denbora gutxian armak jarri zituzten eskura. Jakina da menpekoek beren etxeetan lan egiten zutela ia independenteki eta aparte ordainketetan atzerapen batzuk, Irigoienek eta Bustinzak artean maisu jeloskortzat jo zituzten. 1575ean gorabehera batzuk izan ziren; izan ere, Bustinzak eta Irigoyenek notario-tresna eskatu zuten Alonso de Cosgaya kapitainari jakinarazteko; izan ere, armak probatzeko garaian, askok eztanda egiten zuten, ustez bolbora txarra zelako. Fabrikatzaileek Eibarren, Placentzian eta Arrasaten egiten ziren eltxoak aztertzaileen bidez probatzera gonbidatzen zuten "merezi duen ospea inork gal ez dezan". Antzeko beste industria bat, arma zuriena, Nafarroan eta Elorrion (Bizkaia) loratzen zen. 1575aren hasieran Alonso de Cosgaya kapitaina eta bertako lantzeroak bildu ziren Elorrion. Militarrak kontsulta hau egin zien: "Zenbat pika zituzten eginak eta zenbat eta noizko egin zezaketen". "Hilean egin lezaketenen kopurua eta horiek fabrikatzeko erabiltzen ziren lizarrak gehitzeko erabil litezkeen xedapenak". Erregearen izenean egiten zitzaien galderari erantzun zioten: "1.000 pika baino gutxiago zituztela, baina apirilerako 3.000 pika ere eman zitzaketela. Hilero 2.000 - 3.000 pika, 1.500 lantza eta beste hainbat arma egiten zirela. Lizarrak libreki landatzea edo gutxienez sagarrondoekin parekatzea proposatzen zuten. Araba sailburuak Madrildik Cosgaya kapitainari eskatu zion Cartagenara arma frogatuak bidaltzeko, eta eskaera erabat bete zen. Garraioa itsasoz egin zen. Meléndez de Avilés aurreratua hil ondoren, "Olivareseko Duque Kondeak hiru ontzietako bat Sevillarako munizioz, armaz eta trepalez kargatzea erabaki zuen, han Francisco Duarte hornitzaile nagusiari eman ziezaion. Horrela, ontzia kargatu egin zen eta Domingo de Aierdi marinel kapitainarekin bidaiatu zen"