Kontzeptua

Albeitaria

Mariskalak Europako jauntxo handien eta beren armaden albaitari zaharrak ziren; era arruntean eta ulerterrazean esanda, mariskalak Erdi Aroan eta Aro Modernoaren zati batean albaitari militarrak izan ziren Europako erdialdeko herrialdeetan; hitza "marh" hitzatik, zaldia aleman zaharrean, eta "schalc" hitzatik, morroi edo zaintzaile, eratorria da. Behe Erdi Aroan Aragoiko eta Kataluniako Erresumen lurraldeetan albeitariei eta mariskalei "meneskalak" deitu zieten.

Mariskal deitura 1344an agertu zen lehen aldiz, Erdi Aroko katalanean idatzitako Pedro IV.a "Zeremoniatsu"-aren "Ordinacions"-etan errege-etxeko zerbitzarien artean mariskalak aipatzen direnean:

"Mariskalarena. Zaldien zainketa ez dago bakarrik zaldalearen kudeaketan, oinetan iltzatu behar diren ferretan, gaixotasunen sendaketan eta odola-ateratzean ere badago; gauza guzti hauek mariskalek egiten dituzte..."

Lehen errege Borboiak, Filipe V.ak, Zalditegiaren berritzea egiterakoan eredu frantsesa 3 erabiltzen du, errejimentu bakoitzeko lan-talde nagusian mariskal bat sartuz.

Karlos III.ak ere bere unitateetan kargua eta izendapena mantentzen du, armaden erregimenari, diziplinari eta zerbitzuari buruzko Ordenantzetan islatuz, eta Karlos IV.ak mariskalen kopurua handitzen du, 1795eko urtarrilaren 27ko Errege Aginduan Corpseko Guardiako Errege Gorputzaren Konpainiak mariskal bat izango duela esanez 4. Herrialde eta aro batzuetan mariskal adiera graduazio goreneko militarrak izendatzeko erabiltzen da, eta horrek hanka-sartzeak eragin ditzake.

1206. urtean Albitarrei buruz katalanez idatzitako olerki batean mariskala medikuaren ondoan aipatzen da:

"D'entr'ambas las partidas li metge el marescal
Demandan aus, e aiga, e estopa, e sal,
E unguens e empastres, e bendas a venal,
Pels cops e per las nafras de la dolor mortal

(Parte guztietan medikuak eta mariskalak arrautzak, ura, iztupa, gatza eta ukenduak, enpasteak eta bendak eskatzen dituzte, kolpeentzat eta min hilkorreko zaurientzat)."

Guillaume Anclierrek 1276ko data duen "Historia de la guerra de Navarra"-ko hurrengo pasarte honetan zera dio:

"........E viratz demandar meges e marescal.

(eta medikuak eta mariskalak eskatzen ikusiko duzue)."


3 Kamen, H. (1974) La Guerra de Sucesión Española 1700-1715. Grijalbo argit., 75. or., Bartzelona. ABAD GAVIN, Miguelek aipatua, "Introducción a la Historia de la Veterinaria Española"-n. 1984-1985 ikasturteko irekitze-hitzaldia. 31. or. Leongo Unibertsitatea. 1984.

4 PEREZ GARCIA, José-Manuel. (1995). El Cuerpo de Veterinaria Militar, 1845-1995: efemérides de un largo recorrido. Ministerio de Defensa, Secretaría General Técnica. Ir. 21. or. Madril.