Tene.
Idazle eta hizlari nazionalista. Deban jaio zen 1888ko maiatzaren 24an. Herri berean hil zen 1981eko irailaren 16an.
Euskarazko literatur lan oparo eta maitagarriaren egilea. Emakumearen Nazioarteko Urtea zela eta, 1975ean, Ohorezko Euskaltzain izendatu zuten, Julene de Azpeitia eta Madeleine Jaureguiberryrekin batera. Kardaberaz Taldekoa ere izan zen. Politikan, 1935ean, Gipuzkoako Emakume Abertzale Batzako presidente izendatu zuten. "Oxobi" Oyatzunen entzun zuen, 1923ko euskal jaiak zirela eta. Tene ikusi eta nola entzun zuen kontatzen digu; "aurpegi zurixkako emakume bat, beltzez jantzia, irribarre gozo bat egiten, lotsati jendetzaren aurrean, harengana jo behar baitzuen. Hitzontzikeriarik gabe, haren aditza bihotzetik zihoan zuzenean bero eta bero, benetako herri euskaldun hura berotzen". Euskal-Esnalea-ko kolaboratzailea 1920an; Euzko-Deya, 1921ean; Gure-Herria 1923an eta Euskerea 1931n, El Día, Euzkadi egunkariak eta Agur, Luzaro, Goiz Argi eta Deva aldizkariak. Bere lan poetiko nagusiak Aberriaren udaberria, Ama, Arno'ko Kurutza eta Miren Itziar'ri idazkiaz eta olerkiak ospea eman ziona (Itziarko Mariari idatzitako gutun eta poemak), euskal proselitismo abertzalea helburu zuten hizkera errazean idatzitako 19 gutun eta garaiko paisaia eta giroen 23 poesia liriko eta deskriptibo dira. Udazkenari eskainitako batetik, Watson Kirkconnell-ek European Elegies antologiarako zati bat atera zuen, 1928an argitaratua, Otawan, Kanadan.
"Han acabado, las personas que les mutillen a
Iturregonas que nos han
recordado a la ortica que nos bidaldu a las
euros o de los bisuzas.
A, bai luze, maitaleek
neguko gauetan baltz-baltzak
egitera deitzen dute baleu
sukalde zarreko suak.
Gogo oñazeak hiru urtetan antzezlanak idatzi zituen, eta lehen saria lortu zuen 1935eko II. Antzerti Egunean (Antzerkiaren II. Eguna). 1935ean haurrentzako antzerkiko lehen saria lortu zuen Gabon bakarrizketarekin. Lan hauek Tolosako "Antzerti" antzerki-aldizkarian argitaratu ziren, Antonio M.ª Labayenek zuzenduta. 34, 36 eta 44. 1936ko gerrarekin erbestea igaro zuen, eta euskal herriaren alde lan handia egin zuen. Bere lan asko bere arrebak erre zituen, errepresalien beldur. 1964an, Domingo de Aguirre idazlearen mendeurrenean, Ondarroako Lore Jokoetako lehen saria jaso zuen nekazaritza gaiaz idazten. 1968an Cuadernos del vascuence hablarlo argitaratu zuen, seme-alabak ikastoletara bidaltzen zituzten gurasoei laguntzeko. Rafael Castellanos idazleak, hil baino lehentxeago bisitatu zuenak, honako lerro interesgarri hauek idatzi zituen 1981eko urriaren 17ko "Egin"en: "Azken boladan, García Márquezen pertsonaia bat bezala bizi nintzela aitortzen nuen, eta zure bidez azaltzen ziren oroitzapenei buruzko zerbait kontatzen nizun, eta hotzikara pixka bat ematen zizun. Gernikako bonbak, hegazkinak hutsetik pasatzen zirenean zalapartarik egiten ez zuten animalien sena, eta Gasteiztik iristen zirenean erregaia eta apokalipsia hartzeko, ezkutatu egiten ziren, laztu, bonbak usnatuz. Tenek, akademikoa bere kasa, euskal idazle arkaikoa-nola eskatu beste bat-, bere begi itsu itsuekin begiratuz deskribatzen zizun, nola iritsi zen herrira errekete-zutabea, nola iritsi ziren erretagoardiako antzokiak tropak eta zaurituak entretenitzeko, nolako harridura sortzen zuen Deban liburutegietara maiz joaten zen emakume batek, nolako nobela groteskoa sinatu ahal izan zuen gero oso ondo Euskal Herrian. La Tene-rekin luze eta zabal hitz egin zitekeen goiz oso batez, sukaldean, eta argirik gabeko bere begietara joandako atzera begirako espektroz inguraturik sentitu. Azken urteetan, ezin izan du ez irakurri ez idatzi. Begiratokitik logelara bere existentzian barrena, antzinako ispiluz eta lagunez inguraturik, zeinei esaten baitzien inportanteena euskara dela, eta ez ematen zaion adjektiboa. Haren bitxikeriarik berriena ehun urte beteak zituela segurtatzea zen, eta haserretu egiten zen kontradikzioa egiten bazion. Bere oroimenaren parte izatera joan da, kristalaren beste aldera. Ehun urteko bakardadea deseginda. 1983an Debako Udalak "Tene Múgica" Narrazio Laburren I. Lehiaketa antolatu zuen bere omenez.