Herri eta hirien administrazio autonomia Erdi Aroan zehar garatuko den prozesua izango da. Herritarrek eta hiritarrek pixkanaka autonomia administratiboa lortzen duten heinean, udaletako agintariek ere askatasun maila gero eta handiagoa lortuko dute eta azkenean administrazio sistema berria sortuko da, sinplea landa burgesiaren hirietan bezala eta konplexua, adibidez, merkataritza hiri handietan bezala.
Beraz, udal eraikinak ez dira agertuko Erdi Aroaren amaiera arte eta aurretik zeuden beste hiri eraikinetan oinarrituko dira euren ezaugarriak finkatzeko orduan: burges etxeetan, noble eta elizgizonen eraikinetan, eta merkataritzako eta industriarako eraikuntzetan. Horren ondorioz, lehen garai honetako udaletxe gehienak neurri handiko eraikin soilak ziren. Hiritarrek noble eta elizarekiko askatasuna lortzen zuten heinean herritarren ordezkaritza autonomoaren ardatz eta ikur bihurtuko dira.
Lurralde bakoitzeko tradizio arkitektonikoaren arabera udaletxe mota desberdinak sortu ziren, baina orokorrean honako hauek izango dira ezaugarri nagusiak. Gehienak eraikin soilak izaten ziren eta lehen solairuan batzar aretoa zegoen; batzarrez gain, bertan hiriko auzitegi gorenentzat entzunaldiak antolatzen ziren, baita bestelako ekitaldiak ere. Artxiboa eta beste gauzentzako instalazioak ere bertan zeuden. Normalean eskalinata bat zegoen ordezkariak igotzeko, eta estratu, balkoi edo logia bat udalaren edo epaimahaiaren erabakien berri emateko. Sarritan, beheko solairua industria ekimenetarako erabiltzen zen, eta saltoki funtzioa ere betetzen zuen. Saltoki horiek garrantzizko industrien -ogia edo oihalak, adibidez- produktuak eskaintzen zituzten eta bi edo hiru habeartez osatuta zeuden. Normalean eraikin horretan ere gehienetan epaitegi lanak burutzen ziren. Merkataritza entzunaldiak ere askotan hantxe gauzatzen ziren. Eraikin horiek handiak, soilak eta normalean luzeak izaten ziren, edo bestela bi eraikinez osatzen ziren, angeluan elkarri lotuta plazaren bi albo eginez, merkatarien etxe estuen ilaren parean.