Kontzeptua

Odontologia eta estomatologiaren historia Gipuzkoan

1901ean, odontologiako karrera ofizial bihurtu zen Espainiako Estatuan. 1944an, estomatologiako espezialitate medikoa sortu zen, odontologiako aurreko titulazioa ordezkatuz. 1987tik aurrera, odontologiako titulazioa berriro sortu zen, eta horretarako ez da beharrezkoa medikuntzako lizentziatura izatea. Euskal Herriko Unibertsitateak Estatuko estomatologiako beste eskolen ereduari jarraitu zion eta odontologiako fakultate bihurtu zen.

Aurrekari historikoak:

XX. mendea baino lehenagoko etapetan ez zegoen lanbidean aritzeko gaitasuna ematen zuen titulazio akademiko ofizialik. Odontologia-osasuna profesional multzo baten esku zegoen, hala nola dentista zirujauen edo hortzetako mekanikoen esku. Hauek, funtsean, elkarrengandik ikasiz sortzen ziren. Gehienbat erauzketak egiten zituzten, eta, kasu batzuetan, hortz-protesiak jartzen zituzten.

1901ean, odontologiako karrera ofizialdu zen, medikuntzako karrerarekin bat zetozen bi urte teorikotan eta hortz-kontsultategiko berezko beste bi edo hiru urte kliniko egituratuz. Karrera berria sartu zen arren, eta profesionalik ez zegoenez, pazienteen ahoan lan egiten zuten prestakuntzarik gabeko profesional ugari egon ziren oraindik. Egoera hori desagertzen joan zen XX. mendean zehar.

1944an, lanbideari bira bat eman zitzaion, estomatologiako espezialitate medikoa sortuz eta odontologiako titulazioa kenduz. Gipuzkoan, berezitasun bat izan zen: ondoko herrialdearen gertutasuna eta profesionalen eskasia ikusita, pertsona askok muga igarotzen zuten Lapurdin arreta jasotzeko. 1980ra arte, Gipuzkoan aritu ziren dentista gehienak Madrilgo Unibertsitate Konplutentseko estomatologia eskolatik zetozen.

1979an, Euskal Herriko Unibertsitatean Estomatologia Eskola sortu zen Leioan, eta Gipuzkoako erreferentzia profesionaleko zentro bihurtu zen. Lehenengo zuzendaria José María Rivera katedraduna izan zen. 80ko hamarkadan pletora profesional handia egon zen medikuntzako lizentziadunen artean, eta horrek zaildu egin zien Espainiako eskoletan sartzea. 80ko hamarkadaren erdialdean, 500 medikuk eman zuten izena Leioako eskolan 50 plazatarako BAME motako azterketan. Egoera horren aurrean, mediku asko joan ziren 1983tik 1987ra Frantziako ospitaleetara estomatologian espezializatzera. Ordutik aurrera, Frantzia murriztaileagoa bihurtu zen, eta profesional asko Dominikar Errepublikara joan ziren, herrialde horrek Espainiarekin odontologia-karrera berria baliozkotzeko hitzarmenak baitzituen.

1984 eta 1992 artean, atzerriko titulua edo espainiarra zuten dentista berrien kopurua antzekoa izan zen Gipuzkoan. 1992tik aurrera, lanbidean sartutako dentistak odontologian lizentziatuak ziren gehienbat, Estatuan prestatuak, eta estomatologia desagertu beharreko espezialitatea zen. XXI. mendearen hasieran, odontologiako fakultate pribatuak sortu ziren Estatuan, eta, horren ondorioz, dentista/biztanleria ratioa askoz handiagoa zen Europako elkarte odontologikoek gomendatutakoa baino. Horrek antolamendu profesionala aldarazi zuen, korporazio handiak sortu baitziren, kontsulta tradizionalekin batera. Titulu eta jatorri desberdineko profesionalen arteko bizikidetza eta lankidetza bikaina izan zen probintzian.

Mugarri historikoak Gipuzkoan:

Korronte korporatiboa 1903an hasi zen Gipuzkoako Odontologia Elkartea sortzean. Hamabi dentista gipuzkoarrek sortu zuten elkartea, Hipolito Lobato buru zela. Ondoren, 1929an, Gipuzkoako Odontologia Elkartea sortu zen. Probintziako 45 dentistetatik 36k osatzen zuten, eta presidentea Hipolito Lobato zen. Elkartearen bultzadari jarraiki, 1930ean Gipuzkoako Odontologoen Elkargo Ofiziala sortu zen.

Gipuzkoako odontologiaren historian, mugarri aipagarria izan zen Donostian gertatutakoa 1938ko hasieran, Espainiako gerra zibilaren garaian. Aurpegi-masailetako zaurituen kopurua izugarria izan zenez, Donostiako ospitale militarra erreferentziazko ospitalea izatea erabaki zen atzeraguardian. Ospitale horretan, aurpegi-masailetako kirurgiako lehen zerbitzua sortu zen Estatuan, eta, horretarako, Joseph Eastman Sheehan zirujau amerikarra (1885-1951) eta Robert Reynolds Macintosh anestesista britainiarra (1897-1989) kontratatu ziren. Mediku horiek talde bat osatu zuten, eta Carmelo Baldak zuzendu zuen odontologia- eta protesi-espezialitateak. Unerik kritikoenetan, 700 paziente artatu zituzten, batez ere Ebroko batailaren ondoren. Larritasun txikieneko pazienteak etxe partikularretan hartzen zuten ostatu. Eastmanek New York Times-en egindako elkarrizketa batean argitaratu zuen Lehen Mundu Gerraren amaieran britainiar armadan zegoen adina aurpegi mutilatu zeudela armada errebeldean. Honela deskribatzen zuen izugarrikeria: "Aurpegiko zauriturik ohikoenak metrailazkoak ziren, benetan ikaragarriak Aurpegian metrailaz zauritutako gaixo haiek izua sortzen zuten; benetako munstroak, aurpegirik gabeak; haragizko eta larruzko masa piltrafaz zintzilik, begiak orbitetatik kanpo arnasa hartzen, aurpegiko hezur-multzoaren desagerpenaren ondorioz; sudurrik eta ezpainik gabe; ahorik eta hortzik gabe; kokotsik gabe; mingaina ubelduta, puztuta, bularraren gainera erorita. Euliz beteta, apar odoltsu bat putz eginez, eta itota, aizkora izugarri batek aurpegi osoa albo-kolpe bortitzez moztuko zuela imajinatu behar da."

Gerra amaitzean, 1941ean, zerbitzua Madrilgo Gómez Ulla ospitalera joan zen, eta Carmelo Baldak Donostian jarraitu zuen bere kontsulta partikularrarekin. José Antonio Arrutik ez zuen sortu aurpegi-masailetako kirurgia zerbitzua 1989ra arte, Arantzazuko Andre Mariaren Osasun Egoitzan (egungo Donostia Unibertsitate Ospitalea). Euskal Herriko Unibertsitateko Estomatologia Eskolaren sorreran, 1979an, Gipuzkoako hainbat dentista aritu ziren elkarlanean eta irakasle izan ziren: Imanol Irigoyen, Espainiako inplanteen aitzindaria, eta Ramón Antín, Estatu Batuetan Peter K. Thomasekin hezitakoa.

1960 eta 1980 artean, odontologia azpiespezialitate ezberdinak garatu ziren. Gipuzkoako dentista batzuek Estatuko elkarte zientifikoen sorreran eta garapenean parte hartu zuten, hala nola José Luis Zuriarrainek ortodontzian, Javier Gorosteguik endodontzian eta Antxon Lasagabasterrek odontopediatrian.

Eusko Jaurlaritzak ahoko osasun publikoko neurri batzuk ezarri zituen, eta, horren ondorioz, hobetu egin zen biztanleriaren hortz-egoera. Lehenengoa kontsumorako ura fluoratzea izan zen 1988 eta 2022 artean, eta, ondorioz,txantxarra murriztu zen. Bigarren neurria IEP sortzea izan zen, 7 eta 15 urte bitarteko haurrei hortzak doan zaintzeko programa bat da. Federico Simon dentista bizkaitarrak sortu zuen.

Erreferentziak

  1. «Reseña Histórica». Universidad Complutense de Madrid. https://odontologia.ucm.es/resena-historica
  2. «Grado en Odontología». Universidad del País Vasco. https://www.ehu.eus/es/web/graduak/grado-odontologia
  3. «El Rector del Unibe». Diario Libre. https://www.diariolibre.com/actualidad/el-rector-del-unibe-resalta-el-legado-de-espaa-en-materia-educativa-PMDL406898
  4. «Plétora Profesional en Odontología en España». Consejo de Dentistas de España. https://consejodentistas.es/comunicacion/actualidad-consejo/notas-de-prensa-consejo/item/1433-un-exhaustivo-estudio-confirma-el-problema-de-la-pletora-profesional-en-odontologia-en-espana.html
  5. «Inicio del Colegio de Dentistas de Gipuzkoa». Revista del Colegio de Dentistas de Gipuzkoa. https://issuu.com/editorialmic/docs/dentalberri_n_41julio2018/s/12760634
  6. «Tribuna de Humanidades». Sanidad Militar. https://publicaciones.defensa.gob.es/media/downloadable/files/links/b/o/boletin_sanidad_militar_12.pdf
  7. Solórzano Sánchez, Manuel. «Hospital militar General Mola de Donostia-San Sebastián». Enfermería Avanza. http://enfeps.blogspot.com/2012/01/historia-de-una-escuela-que-se.html
  8. «Santa Apolonia 2019». Revista del Colegio de Dentistas de Gipuzkoa. http://www.coeg.eu/wp-content/uploads/2019/04/43_Dentalberri.pdf
  9. Manuel Irigoyen Corta. Revista del Colegio de Dentistas de Gipuzkoa. http://www.coeg.eu/wp-content/uploads/2015/10/DentalBerri30.pdf
  10. «El COEG entrega su Insignia de Oro a José Luis Zuriarrain». Revista del Colegio de Dentista de Gipuzkoa. http://www.coeg.eu/el-coeg-otorga-su-insignia-de-oro-a-jose-luis-zuriarrain-pionero-de-la-ortodoncia-en-espana/
  11. Obituario de Antxon Lasagabaster. Revista del Colegio de Dentistas de Gipuzkoa. http://www.coeg.eu/wp-content/uploads/2019/04/43_Dentalberri.pdf
  12. «Euskadi dejará de fluorar elm agua corriente». Nius. https://www.niusdiario.es/espana/euskadi/euskadi-fluor-agua-caries-dientes-dentistas-mineral_18_3199622145.html
  13. «Evolución de los seis primeros años del PADI». Universidad Complutense de Madrid. ​https://eprints.ucm.es/id/eprint/2885/

--

Jatorrizko testua: Carlos Alustiza Martínez

Itzulpena: ELIA itzultzaile automatikoa

Itzulpenaren berrikusketa: Agustín Arostegi