Errepublikako garaian euskaraz emandako hitzaldiekin lortu zuen ospea Monzonek. Halaber, ""Euskaltzaleak" taldeko kide aktibo izan zen. Gerraren ondorioz, eginbeharrak denbora batez alde batera utzi eta idazteari ekin ahal izan zion. Lehen lana (Urrundik), kaskar samarra, Mexikon erbesteratuta zegoela argitaratu zuen 1945ean. Handik itzultzean bere lanik ezagunena argitaratu zuen Donibane Lohitzunen (Gudarien eginak, 1947). Orixek hari buruzko azterketa egin zuen "Eusko Yakintza" aldizkarian:
"erromantze klasikoaren tonua hartu zuen, azkarra, soila, bere iritzien laburpena jasotzen duena. Urrundik lanean falta den freskotasuna, gaztetasuna eta baikortasuna berriro agertzen dira zalantzarik gabe haren isla den honetan. Dena den, idazkera aldetik azken hau askoz zuzenagoa da, ia ez dago lehenengo hartan nonahi ageri ziren akats gramatikalen aztarnarik. Ez dezagun ahaztu "euskaldun berri" bat zela. Liburuko gauzarik onena dantza-doinuen hautaketa da, izan ere, herri-kantaren ahaire zurrunegietatik urrundu egiten da. Zenbaitek bertsoaren metrika zabaltzeko ahalegina dela esango du, agian idazleak berak ere bai, ganora eta bizitasun gehiago eman nahirik. Baina ahalegin hori ez da guztiz berria, izan ere, gure dantzak abestu izan dira, eta prozedura horretara itzuli nahi horrek tasun zaharkitu bat adierazten du, tradizioa berrezartzeko asmoarekin nahasten dena. Sena erabiliz tradizioa berrezartzeak ez du historiaren isla erabiliz berrezartzeak baino meritu gutxiago. Kanturako bertso horiek herriarengana iritsi ziren, egileak eta iristeak duen garrantziaz jabetzen garen guztiok nahi dugun moduan".
"Olaso" goitizena sarritan agertu zen urte horietan GH eta "Euzko-Gogoa" aldizkarietan. Baina 50-60eko hamarkadetan antzerkia jorratu zuen bereziki: Odol Bidea, Lau kantari eta xori bat, Gure behia hila da eta Menditarrak (1958), Hazparneko anderea, Harpeko bozkarioa, Ur garbi, Behorraren ostikoa, Eneko bizkai, Maria Lorka (1966). Nekazal giroan taxutu zituen endredozko komediek arrakasta handia izan zuten, hala, "Eusko Kulturaren Alde" elkarteak Nobel Sarirako Monzonen hautagaitza aurkeztu zuen Suediako enbaxadan. 1966an Euskaltzaindian sartu zen.