Francoren diktadura amaitu zenean, Monzoni Hegoaldera itzultzeko baimena eman zioten Espainiako agintariek, 1977ko uztailaren 14an. Bezperan bere alderdiak egindako bilkura batean izan zen. Han, bertako diziplinapean jardutera behartu zuten, baina berak "Erakunde bateko diziplinapean baino erabateko askatasunean" gehiago eman zezakeela uste zuela erantzun zuen, hala, hurrengo egunetan bere kargua Bergarako Udal Batzarraren esku utzi zuen. Hilaren 21ean, ezustean, jendaurrean agertu zen Durango pilotalekuan ETAko militante batzuekin batera. Aurrez, Espainiako Gobernuak Europa Hegoaldera bidali zituen ETA kide horiek abian zen hauteskunde-prozesuan eragozpenik sor ez zezaten. Son handia hartu zuen eta Peio eta Pantxoak abestutako bere borrokarako abestiak (Ixiaren semea, Batasuna, Lepoan hartu eta segi aurrera, Bai euskarari, etab.) Euskal Herrian gertatu zen trantsizio politikoaren hondoko musika gisa entzuten dira. Bere jarrera setati baina adeitsuaren, borroka armatuaren aldeko jarrera sendoaren ("gerra ez da oraindik bukatu"), eta bere itxura dotore eta handiaren ondorioz, erreformaren aldeko indarrek eta nazionalismo moderatuak hauteskundeak irabazi ostean, 1977ko udan Askatasunaren aldeko Martxa jendetsuarekin gora egin zuen muturreko nazionalismoaren irudi mitiko bilakatu zen. Urte horietan Espainiako Barne Arazoetarako Ministerioak zazpi auzi jarri zituen bere aurka terrorismoa goratzea leporatuta. Bitartean, bere lelo ezagunena taxutu zuen: "Gaurko gudariak atzoko gudarien ondorengoak dira". Honela ezartzen ditu "gerra" (ETAren terrorismoa) amaitzeko funtsezko baldintzak:
"1. Gerrako preso guztien askatasuna, eta ongi diot, gerrako preso, izan ere, batzuentzat gaizkile edo terrorista diren jaun horiek, eta ozen diot, gaurko Euskal Herriaren heroiak dira, beraz, Euskal Herrikoak dira egun. 2.Forua, eta ez dut foruak esaten. Hots, burujabetza. Eta hau ez da kontu berria. Berria eta futurista bezain tradizionala da. Forua ez da liburu bat, ez da lege bat, legea egin ahal izatearen boterea da. Hirugarrenik, trantsizio garai bat beharrezkoa da eta, horretarako, Madrilen benetako gobernu demokratiko bat ezartzen den unetik, Euskadin gobernu autonomo bat izatea eskatzen dugu, besteak beste, bere parlamentua, bere legeak, bere botere judiziala eta bere irakaskuntza izango dituena. Gobernu hori Lizarrako Estatutuan oinarritu daiteke -alderdi horri ez diot halako garrantziarik ematen-, Hego Euskal Herrian hiru aldiz onartu baitzen".