Burgos probintziako barruti judizialaren hiribildua eta burua, antzina Arabako ermandadeena zena. Alfontso iii.aren kronika eskaintzen duen Alfontso I.a errege asturrak konkistatutako tokien artean, Miranda izeneko herri bat dago, ustez Miranda de Ebrori dagokiona. Suposizio horren oinarria da zerrendan Aucaren (Oca, Burgos probintzian) eta Reuendecaren (Revenea, probintzia berean) ondoren agertzea. Nafarroako erresumako kide izan zen, eta Alfontso vi.ak Gaztelako koroari erantsi zion 1076an, eta 1099an Logroñoko Forua hedatu zuen. Koroaren eta Sarmiento familiaren (Gatzagako kondeak) artean ibili zen, militarki eta komertzialki estrategikoa. Arabako ermandadeekin bat eginda eta Diego Sarmientoren arbitrariotasunari ihes egiteko, Gaztelako Enrike iv.ak Burgosko Kontzejuari eman zion. Burgosen sartu zen behin betiko, 1493an Bartzelonan emandako Errege Katolikoen epaiaren arabera. 1463an Arabako Ermandadeak biltzen ziren Ribavellosan, Mirandakoa, Gasteiz eta Agurainen atzetik. Honela dio dokumentuak: Arabako eta Gasteizko Ermandade horiek, eta Vitoria-Gasteizko Hiribildu eta Toki Jauregiak, hemen Bastaia eta Larreagako Barrunbe eta Mirandako Santutegi ziren eta dira. XVI. mende osoan zehar, Mirandeko Kontzejua, Hiribilduak Errege-erreginen Hiribilduko eskubide osoa zuen garaiak gogora ekarriz, Burgos hiriko basailajetik ateratzen saiatu zen, batez ere martiniega ordaintzean eta Kontzejuko hauteskundeetako espedienteak Gaztelako hiriburura bidali behar izatean islatua. Burgosen eta Mirandaren arteko egoera tirabiratsua izan zen XVII. mendean; Mirandako Kontzejua ere Madrilen gestioak egiten hasi zen, Araban integratzeko asmoz. 1646. urtean gertatu zen hori: «Antzinako azalpen askoren arabera, Villa dha-ko artxiboan sartzen dira, Alabaren probintentzioak dioenez, Miranda de Ebro dha Arabako ermandadean txertatutako lau hiribilduetako bat zen, eta, tresna horien bidez, Miranda de Alaba herrira joan zen, eta, 1466. urtean, Miranda dha de Miranda de Arabaren ermandadean eman zuen botere bat aurkitu zuen». Mirandako Kontzejuak Burgosko jaurerritik askatzeko modua ikusi zuen Arabako probintziaren parean. Arabako jurisdikziora pasatzeko asmoa ez dago zalantzarik, urte horretan bertan Kontzejuak hartutako erabakia ikusita: «Era berean, erabaki egingo dute Vª a sser de la Provincia de Alava delakoan, Lope de Belandia Arrellano jaunak eta Gabriel de S.H.L. de Vitácaveza de la provincia de Vitªcaveza izenekoan horretarako dha z.d(e)an Lope de Belandia Arrellano jaunak eta Gabriel de SSbaho.». Mirandarren ahaleginak gorabehera, ez zen lortu, eta giro txarrak nagusi izaten jarraitu zuen. Batzuen eta besteen setioak Mirandan eragin zuen etsaitasun giro zoragarriak zapuztu egin zituen Burgosko erregidoreak, XVII. mendean hiribildura jaurerria berritzera joan zirenak, eta era guztietako irainak eta irainak, 1680an, Ebrora kiribildu eta botatzeko mehatxuarekin. Egoera desatsegin hori konpontzen saiatu zen 1702an, jurisdikzioa Hiribilduaren alde salduz, hark hamar eta zortzi mila dukat ordainduz, baina kontzertua ez zen gauzatu, Miranda jaurerritik kanpo geratu zelarik, handik urte gutxira ez baitzen arrastorik txikiena, zeren eta, Karlos iii.aren garaian, Ebroren gaineko zubia berreraiki zenean, Miranda Ebrotik kendu baitzen.» Egoera ez zen aldatu XVIII. mendean zehar, eta oso ugariak dira udal akordioetan agertzen diren aipamenak, non Burgosekiko mendekotasunagatik protesta egiten baita. Mirandako Udal Kabildoak, 1821. urtean, Espainiako Gorteetan egiten ziren probintzia-banaketa berriaren eztabaida eta tratamenduei buruz iristen ziren berrien aurrean kezkatu zen. 1822an, nazioarentzako probintzia-banaketa berria dekretatu zen. Arazoa, iturririk ez zegoenez, Miranda Arabako barruti bihurtu zen ikustea zen. Aktak aztertu ondoren, baiezko erantzuna eman behar da. Baieztapen horren oinarria udal eskribauak erregistratutako bi aipamen txiki dira. Lehena, 1822ko urriaren 17ko Udal Bereziaren amaieran egindako aktaren idazpurua da, eta honela dio: «Miranda de Ebroko Hirian, mila zortziehun eta hogeiko urriaren hamarrean eta zazpian, José Núñez de Arena jaunak, Gasteizko probintzia honetako goi mailako buru politikoak, deialdia egin zuen, eta haren lehendakaritzapean bildu ziren...». Gainera, 1824ko otsailaren 8ko bilkuran, errepresio absolutistaren garaian, honako honetaz ohartu zen: «Arabako probintziak aipatutako kausatik ateratzeko, hiribildu honengatik hainbat gauza zoragarri ordaindu behar baitzaizkio, kontribuzioengatik eta hiribildu hori probintziari behar ez bezala gehitu zion denboran beste hainbategatik...». Hala, Miranda Araba barruan kokatu zen denbora batez. Sistema liberal-konstituzionala berriz erori ondoren, Miranda de Ebro hiria Burgosko probintziara itzuli zen. Dirudienez, Mirandak ez zituen ordaindu Gasteiztik esleitutako benetako zergen kupoak. Eta horregatik, 1824an euskal hiriburutik Mirandako Kontzejua premiatzen zen zorrak ordain zitzan. 1833an, herria Burgosko probintziaren barruan geratu zen, behin betiko. [Erref.: R Ojeda San Miguel: «Miranda de Ebroko hiriaren gorabehera jurisdikzionalak», Hcos Azterlanen Kongresuan. La Formación de Alava», II, Gasteiz, 1982].