Arkitektura

Lardamuño baserria

XVI. mendean, sagardoa elementu elikatzaile eta gaitzen babesle moduan, landa eremutan kontsumitzen zen produktu nagusietako bat zen. Ondorioz, baserri gehienek bazituzten bere lurzoruetan nahikoa sagardoa ekoizteko moduko sagastiak. Sagardoaren produkzio erraldoi honek, baserriaren arkitekturan islada nabarmena izan zuen, nagusiki Gipuzkoan. Sagarrak zanpatzen zituen zurezko tolare erraldoi bat baserriaren bihotzean kokatzen zen eta honek neurria ematen zion eraikinari. Lardamuno baserriaren zurezko egituran topatu daitezke oraindik hainbat elementu, tipologia hau identifikatzen dituena.

Hipotesi hauen arabera, jatorrian, Lardamuno baserria fatxada nagusiarekiko paraleloak ziren lau portizkoz osatua legoke: fatxada nagusian bat, beste bat atzeko fatxadan eta tarteko biek, neurri handiko tolare bat edukiko zuten erdiko bi zutabeen (berniak) bitartez. Era berean, bernia pare hauek gailur bikoitz bat eusten zuten, estalkiko bi isurialdeak osatuz.

XVII. mendearen bukaeran, eta zihurrenik tolarearen erabilera galduta zuela, baserriak eraldaketa nabarmen bat edukiko zuen, non portiko bat erantsi zitzaion fatxada nagusian eta honekin batera, harrizko barne horma bat txertatu zitzaion oinaren erdian, jatorrizko tarteko portiko bat desagertu zelarik.

Lardamuño, harri-hormak eta zurezko egitura duen baserria da. Neurri handiko eraikina dugu, 20 x 24 m2 azalerako oinplanoarekin, bi pisutan antolatua eta bi isurialdeko estalkiarekin burutzen dena. Baserriaren irudi esanguratsuena, XVII. mendearen bukaerako barroko garaiko Ekialdeko fatxada nagusia da, bao guztiek harlanduzko azpadurak azaltzen dituztelarik. Fatxada horretan nabarmena da behe oineko arkupeak hartzen duen lekua: dobela luzeko erdi-puntuko hiru arku ditu harlanduzko zutabeen gainean, eta gaur egungo etxebizitzetarako sarbidea da. Perimetroko harri-hormak karez zurituak ditu, mendebaldeko fatxadakoak izan ezik, agerian bait daude.

Baserria guztiz berrituta dago barrutik, barne banaketa guztia eraldatua duelarik bizitza desberdinak jasotzeko.

Barrukaldean, fatxada nagusiarekiko paraleloa den aldetik aldeko horma bat, egungo fatxada nagusi barrokoarekin batera eraikia izan zitekeena, jatorrizko zurezko egiturari gainjarria azaltzen da, honen funtzio batzuk ordezkatu dituelarik. Edozein modutan, mantentzen dira oraindik jatorrizko egitura honen hainbat elementu, Lardamuno XVI. mendeko dolare-baserri izan zela adierazten dutenak.