Monastegiak

Irantzuko monasterioa

Bere jatorria ezin da zehaztasunez kokatu. Dena den, Antso Handiaren dokumentu apokrifo batean jadanik aipatu egiten da, 1027an. San Adrianen izenpean egon zen, baina Andre Maria izendapena gailendu zen. Antso Jakitunaren garaian, Nafarroan zistertar erreforma garapen betean zela, Jimeno Jurioren arabera, Irantzuko komunitate beneditarra ahuldu egin zen, desagertzeraino ahuldu ere. San Adrian eliza zaharra zutik geratzen zen artean. Pedro de Paris Iruñeko gotzainak monasterio berri bat sortu nahi zuen. Hala, Irantzuko eliza Nicolas anaiari eman zion dohaintzan. Sorrerari buruzko zehaztapena jasotzen duen dokumentua 1176koa da.

Iritsi ziren lehen monjeen arteko buru Frai Nicolas de Artajona zen. Erregearen eta gotzainen eskutik Irantzuren aldeko dohaintzak, lagapenak eta emakidak elkarren segidan iritsi ziren. 1180an Adriano III Aita Santuak monasterioaren alde apostoluen babesa bermatzen zuen bulda onartu zuen eta, zazpi urte beranduago, Gregorio VIII.ak eman zuen onarpena.

Monasterioaren ondarea areagotuz joan zen dohaintza eta erosketei esker. Hala, gotzainak Arteaga eta Anderatzeko elizak eman zituen dohaintzan. Eraul izeneko eremua zuzenean erosi zen urrezko 2.000 maraiko ordainduta. Errege berriak, Antso Indartsuak (1150-1234) Irantzu babesteko politikari eutsi zion. Orduan Garcia Fernandez zen apezpikua.

1246an Herceko mojak (Errioxa) monasterioaren jurisdikziopean ziren eta 1266an Lizarrako Salaseko Andre Mariakoak ere monasterioaren baitan ziren.

Aro Modernoan monasterioak gainbehera egin zuen, izurritearen eta Nafarroa astindu zuten gerra zibilen ondorioz.

Karlistak monasterioa babestearen alde azaldu ziren. Horri esker, monjeek monasterioan bizitzen jarraitu ahal izan zuten Mendizabalen desamortizazioaren ondotik ere. Hala ere, 1839an behin betikoz kanporatu zituzten eta monasterioa abandonaturik geratu zen. Horrela, eraistear zegoen, 1942an Vianako Printzea Instituzioa hura berriztatzeko lanetan hasi zen arte. 1943az geroztik monje Teatinoak dira monasterioko egoileak.