Herriak betidanik zuzenbide propioarekin duen identifikazioa kontuan hartu gabe, nolabait izateko moduaren fruitu eta parte izanik ere, eta horrek bakarrik defendatu beharreko ideien artean sartzea justifikatuko luke, "foruak" idiosinkrasia kultural hori agerian jartzen duen irudi gisa erabiltzea ez da taxutzen hasiko, maila politikoan, haiek mehatxatuak ikusten ez diren bitartean, eta orduan sortuko da "foraltasuna".
Kontzeptu zehatz eta jakina den "forutik" abstraktua den "foralera" pasatzea gertatuko da Europako estatu ezberdinetan orden juridikoa aldatzen den une berean, korporaziozko eredutik indibidualistara igarotzean. Lehen, komunitate politikoak osotasun autonomo gisa ulertzen dira eta beraien zuzenbidea orden orokor batean txertatzen da, denentzat berdina izan gabe bateratzailea badena behintzat; gero, komunitate politiko hura, orden juridiko bakar eta komunean parte hartzen duten gizabanakoen batura huts moduan ulertuko da. Orduan, beharrezkoa suertatzen da bertako zuzenbidea idealki antolatu eta osotasun-itxuraz janztea, berau galtzea ezin justifikatuzkoa dela eta horren iraupena, sistema orokorraren barruan, fusioz baino ahokatze bidez egin daitekeela adierazteko.
Foraltasunaren irudi kulturalak, euskal lurraldeetan bizirik zirauten erakunde historiko bereziak egotearen gainean eta arrazoigatik eraikia izan denak, espektro politiko zabal baten barruan hura defendatzera zuzendutako gogoak batu izan ditu: berezko jarrera kontserbadorea zutenenak, deiturape desberdinarekin -foruzaleak, karlistak, integristak edo nazionalistak-, eta berez liberalak direnenak ere -sinkretistak, ilustratuak edo ez-progresistak-.
Foruak, izaera juridikoz, jatorrizko independentziaz baimendutako hitzarmenak direla oinarrian jarriz doktrinan eratutako jarrerak alde batera utzita, kontserbadoreen jarrerak, modu pragmatikoan, errealitate berezi hori modu baketsuan eta jarraian izana hartzen du oinarri; argudio hori, hain zuzen ere, foru-erakundeek beraiek behin eta berriz, eta arrakastarekin gainera, erabili izan zuten erdi arotik. Dituen bertuteen artean, agerikotasuna agertzen da, hau da, frogatu beharrik ez dagoenez, frogaren zama ia erabat errealitate hari kontra egin nahi duenaren lepora geratzen da. Azken finean, kontua ez da aurrez aurre kontra egitea foruak ezabatzeko asmoari, baizik eta haiek zentzu jakin honetan edo hartan aldatzeko adostasuna gordetzea edo erreserbatzea.
Are interesgarriagoa da liberalek foraltasunari buruz eskaintzen duten irudia, iragana eta egungo berrikuntza-gogoak batu eta lotzeko zailtasunari aurre egin beharra topatzen baitute. Horretarako dagoen bide bakarra, esate baterako GOROSABELek segitzen duen ildotik, konstituzioaren eta foruen artean kontraesanik ez dagoela adieraztea da, hau da, eman berriak diren ideia liberalen eta liberalismo avant la lettre delakoaren, hau da, tradizionalaren eta praktikoaren artean, azken horretakoa izanik forala. Konstituzioaren aldekoak liberala eta herrikoia delako onartzen badute berau, euskal probintzietan indarrean den erregimen herrikoi eta liberalagorik ez dago. Bat egiten dute, hala legearen aurrean berdinak izateak eta kaparetasun unibertsalak, nola askatasun zibilak eta merkataritzakoak; parekotasuna bat dator Napoleonen Kodearekin (1804), iraultzak 1789 eta 1799 bitartean diseinatu zituen Frantziako kode zibilaren proiektu zapuztuetan jasotako askatasun zibil zaharrak merkataritzan aritzeko askatasun bakarrean biltzen baititu.
Beraz, mendetan zehar berdintasuna eta askatasuna bermatu dituzten foru-erakundeak baztertzeak ez du inolako zentzurik. Espainiako lurralde guztien batasunak ez du zertan berdintasun instituzionala, politikoa, administratiboa eta judiziala ekarri beharrik, konstituzioko printzipioak gordetzeko erakunde egokiak ez egoteak beharrezkoa egiten duten kasuetan izan ezik. Gainera, funtsezko aldaketa egitea ez da komeni, foru-subjektuek dioten estimazioagatik eta errore politikoa litzatekeelako herritarren artean partidu karlistaren eragina indartzea, izan ere horren asmoa baita nahastea berez duen kausa ilegitimoa eta herriko foruei buruzko kausa legala.