Filologoak

Broussain, Piarres

Parisko Unibertsitatean, Barrandegiko bi anaia zaharrenek zuzenbide ikasketak egitea erabaki zuten, eta gazteenak, aldiz, medikuntza aukeratu zuen, 1880an. Eta zazpi urteren buruan, 1886-87, gutxi gorabehera, bazirudien Piarres Broussain gazteak ikasketak amaitu eta Euskal Herriko medikuen zerrendan sartuko zela.

Hori zen, azken finean, gaztearen familiak eta lagunek, medikuak, apaizak edo beste edonork espero zezakeena, baina ez zen gertatu. Beste hamabi urtez luzatu zuen Parisko egonaldia, tesia lantzen, Hazparnera itzuli aurretik. Piarres Broussainek hogei urte luze haietan Parisen egin zuena bere senide eta lagunekin izandako eskutitzari esker argitu dezakegu.

Horrela, jakin dezakegu Piarres Broussain-en lagun hurbilenen artean Francisco Fernandez uruguaitarra eta Godin edo Peigné, Laberge, Ouimet, Prévost, Chrétien, Villeneuve eta Kebekiar izeneko frantziar batzuk daudela. Badakigu, halaber, Manez Behan Lorda, Jokatanesi harrera beroa egiten saiatu zela.

Piarres Broussainek hainbat hizkuntza eta euskalkitan bere garaiko hainbat euskaltzalerekin, hala nola, Arana Goiri, Arbelbide, Azkue, Campion, Daranatz, Dibildos, Guilbeau, Larrieu eta beste hainbatekin, urteetan zehar mantendu zuen korrespondentzia, eta bereziki 1890/95 urteetan, Maneskualdex Brousainekin kontaktuan jarri zen euskal gramatika bat sortzeko.

XIX. mendearen amaieran, gure herriak Louis Lucien Bonaparte, Jean Pierre Duvoisin eta Anton Abbadia bezalako euskaltzale ospetsuen galera tristea jasan zuen, baina belaunaldi berri bat sortu zen aurrekoari erreleboa hartzeko prest. Hala, 1898an, Broussainek badaki Bilbon Arana Goiri anaiek lehen alderdi abertzalea sortu dutela, Euzko Alderdi Jeltzalea, zehazki. Handik gutxira, Bidasoako mugaren inguruan euskararen ortografia bateratu bat egitearen aldeko mugimendua sortu zela jakin zuen.

1898an, Paristik Hazparnera iritsi berritan, Durruty doktorea hil zen bat-batean. Handik gutxira, Barrandegiren semeak Alkoholismoaren eraginak zirkulazioan tesia defendatu zuen, eta behin Paris atzean utzita, aurreko doktorearen bulegoan kokatu zen, Kale Nagusian, 1899. urtearen hasieran.

Baina, garai hartan, Piarres Broussainek, amaren laguntzaz, Jauregizaharrenea erosi zuen, eta han jarri zen mediku, Pikasarrikoaren ordez. 1904ko ekainaren 15ean, Maddalen Baratchatekin (1879-1960) ezkondu zen, Amendeuixeko (Amenduz) neska gazte batekin. Maddalen Broussain (1905-1982) eta Jenofa Broussain (1911-1987), Jauregizaharrenea bere familiarekin bizi izan zen etxea bihurtuz.