Kontzeptua

Alardeak

Nominalismo arazoa aspalditik dator. Adibidez, Irunen 1717an alarde hitzak izendatzen zituen bai erakustaldi militarra bai garaipenarengatiko prozesioaren ohorezko eskolta; halere, ongi bereizten omen ziren eginkizun biak. 1773ko udal ordenantzetan, berriz, derrigorrezko alarde militarrak eta prozesioaren ohorezko eskoltak bat zetozela eta bien jatorria foru-betebeharra ez baina 1522ko ekainaren 30eko garaipen militarra zela baietsi zen. Areago, Irunek 1785ean Historiaren Errege Akademiari helarazitako txostenean, borrokaren ondorioz alarde militarrak Irunen sortu eta, ohitura onuragarria zelakoan, Gipuzkoako gainerako herrietara hedatu zela ziurtzat zen.

Alardes

Dokumentazioari erreparatuta, askotan ez dago jakiterik alardea aipatzen denean zertaz ari ziren zehazki, batez ere urteroko eginbehar militarrak bakantzen hasi orduko. Ormaiztegin (Gipuzkoa) 1818an Corpus eguneko alardea prozesioko armadunen ohorezko eskolta zela ondoriozta daiteke, foru-milizia derrigorrezkoak praktikan jada desagertuak zirenez. Lanestosan (Bizkaia) 1728an, Corpus eta beste festa erlijiosoak "alardeekin, koheteekin eta argikuntzarekin, eta musika eta dantzarekin" egin ziren. Gipuzkoan eta Lapurdin, Corpus egunean egin ohi ziren derrigorrezko erakustaldi militarrak eta armadunen prozesio erlijiosoak. Bestela, Pazko biharamunean edo beste jai erlijiosoen egunetan egiten ziren alarde militarrak ere. Beharbada arrazoi praktikoengatik bien batuketa gertatuta, gerora areagotu dira nahasketak eta nominalismoak.

Nominalismoaren muina, ordea, ideologikoa da gehienbat, desfile folklorikoak eta militarrak funtsean eta esanahian bat direla aldarrikatzen den heinean. Nahiz eta alarde folklorikoen jatorrian erakustaldi militarrak bazeudela dioten aipamen zahar batzuk aurkitu (adibidez, Fausto Arocenak "foru milizien aztarnatzat" zituen), badirudite gehiago iradokizun eruditua garaikideen usteari jarraiki egindako baieztapena baino. Geroago ere aipatzen dira foru miliziak Bidasoaldeko alardeen jatorrian, baina beti Espainiaren eta Frantziaren arteko borroken testuinguruan eta garaipen militarraren ospakizunen menean.

Alardes
Halaber, testuinguru berean kokaturik, errekonkista saioak erresuma lehengoratzeko biderapentzat ez baina kanpoko etsaien erasotzat azaltzen zelarik, besteak beste Luis de Uranzuk zioen, foru miliziak desagertu ondoren Irun eta Hondarribiko alardeak jai huts bihurtuak zirela argudiatu eta gero: "Etsaia eragozteko, Madrileko gobernuak fio zirenez gipuzkoar eta nafarrengan, haiek autonomia zabala zuten beren indarrak mobilizatu eta gure mugaren defentsa planeatzeko tenorean".

Idoia Estornesek dioenez, tesi "foruzalea" Francoren errejimenaren ondoko Trantsizio garaian sortu eta zabaldu da, euskal abertzaletasunarekin batera zabaldu ere. Defendatzaile guztiz gehienak historialariak ez baina historia zaleak dira. Haien arabera, alarde folklorikoen jatorria, eta batez ere aldarrikapena, behiala euskaldunek omen zuten burujabetza militarra sikiera modu folklorikoan (sinbolikoan) iraunaraztea izango zen, Bigarren Karlistaldiaren ondoriozko foru-ezabapenak deuseztatutakoari nola edo hala eutsi nahian.

Alardes
Tesiaren berritasuna, bada, ez datza nominalismoan, eginkizun biak nahastea kontu zaharra baita, desfileei omen dagokien betekizun identitarioan baizik: folkloretik eta tokian tokikotik harago, euskal autogobernu militarra adierazteko jaiak lirateke. Hartara, datu historiko guztiak tesia berrestera makurtzen dira. Esaterako, ez da harrigarria maiz "euskal" edo "Euskal Herriko" foru miliziak deitzea, foru lurralde guztiek egitura berdina edo denentzat bakarra izan balute bezala. Era berean, "espainiarren eta frantziarren" arteko edo "mairu edo turkoen kontrako" (hauek, gainera, historikoki frogaezinak izaki) borrokaren jatorriari garrantzia kentzen ahalegintzen dira. Garrantzi handia ematen zaio Karlistaldien arteko eta ondorengo giroari, non foru ezabapenarengatiko frustrazioa nagusitu zen diskurtso politikoetan. Alabaina, suhartasun foralaren urte haiexetan alarde folklorikoek ezagututako berritasun eta loraldian garaikideek, eta bereziki antolatzaileek, ez zuten forurik aipatzen jatorri gisa, hain gutxi antolatzeko irizpide gisa; bai, ordea, garaipen militarrak: adibidez, Irunen XIX. mende bukaeran "San Martzial borrokako heroien gogorapenetan" argidun oinezkoak, zaldizkoak eta orga apaindu batek ere parte hartzen zuen alardean.