Kaskarotea. Laburdin ezarritako arraza-gutxiengoa, batez ere Donibane Lohizunen, Ziburun eta Urruñan. Ez dakigu jatorria zein den. Michelentzat bohemiens edo ijitoen azpizatiketa da, moroak eta ijitoak nahasten ditu Gil Reicherrentzat, eta agoteak ijitoekin nahasten ditu Veyrin-entzat. Bere izaera sedentarioa, ijitoena ez bezala, ez da oztopo euskal kaskarotak aurkitzeko Arcachonen eta inguruko eskualdean. Bizi mota arrantzaren ingurukoa izan zen: marinelak eta arrantzaleak gizonak, emakumeak arrain-saltzaile hegaldunak, beren salgaiak saski gainean eramanda emakume beltzaran eta arinez betikotu zituzten. Beste herri arrantzale batzuek bezala, ohitura biziagoak eta dantzarako eta janzkera ikusgarri eta alaia izateko zaletasuna izan zituzten. Besteak beste, fandangoa sartzea egotzi zitzaien. "Ciboureko kaskarotak fandangoa dantzatzen hasten dira -dio Websterrek. Espainiarrengandik ikasi zuten eta besteek haiengandik ikasi". Egia esan, Michel-ek dioenez, kaskarots hitzak gazteen taldeak izendatu zituen, eta haiek, festetan, martxetan edo ohorezko eskoltetan parte hartuz, taldeen buruan ibiltzen ziren etengabe dantzan. Galtza zuriak janzten zituzten, arrosa-koloreko zintekin apainduak, eta josturetan kobrezko kaskabiloak, alpargatak kalabazatzen zituzten, gorputz-enborra alkandora zuri mehe batekin estaltzen zuten, ukabilak eta ukondoaren goiko aldea estutuz, baita kaskabilo gehiago ere. Indukzioa zintaz apaindutako txapelak osatzen zuen. Horrelako gorteiatzeak Luis xiv.ak Donibane Lohizunera 1660an egindako bisitaren deskribapenetan aurki daitezke. Hala ere, Goyetchek hiribildu beraren gaineko monografian aipatzen duen festa batean, indukzioa aldatu egiten da: eskarlata koloreko boneteak, zinta urdin eta zuriz apainduak, aho-mihise urdinezko galtzadak, Ingalaterrako estaminazio fin zurizko galtzerdiak. Baxenabarroko eta Lapurdiko inauterietan diru-biltzaileekin batera zihoazen dantzari-taldeak ere izendatu zituzten. Beraz, gainerako arraza-gutxiengoetako kideak baino askoz integratuago ikusten dira. Adibidez, 1727an, Laburdiko intendenteak eskale guztiak harrapatzea agintzen zuenean, Donibane Lohizuneko alkateak kaskarotak salbuesteko agindu zuen, denak helbideratuta zeudelako. Ohiturazko beren legeak izan zituzten, beren harremanak eta kontratuak arautzeko, eta horien artean ezkontza, gehienetan endogamikoa. Hala ere, beren eliza Bordegainen izan zuten. Gaur egun ez dira bereizten Lapurdiko gainerako biztanleetatik. Ziburuko kaskarotek erabilitako hitzen serie lexiko bat jaso zuen Cénac Monografiak bere Histoire des Pyrénées (Paris, 1853-1855) lanean, eta abesti batzuk ere jaso zituen; besteak beste, hauek: "Migna, migna chumé notré, Prima de mariri, Garde la midel, Vandiya triya, karrakatua. Abacali sazala marroumi, Çazail, Cazail contra tu lazail Ou que zu cazail Malere que de caï". Ikus daitekeenez, lagin honetan ez dago euskararen arrastorik txikiena, beste hiztegi ijito batzuen antza baitu. Bere hizkuntzaren eta bere jakintzaren gaineko azterketa zehatza falta da. Idoia
ESTORNÉS ZUBIZARRETA
ESTORNÉS ZUBIZARRETA