Gaztelaniaz “nana” deituak haurrak lokartzeko erabiltzen diren abestiak dira. Euskaraz lo-kantak deitzen zaie, Aulestin, Azkuek dionez dringilin dranguak eta bereziagoa dena uauatxua. Uaua hitzari buruz asko hausnartu eta idatzi dute Astarloa, Arana Goiri eta Azkue berak. Deigarria izan zen sehaska kanta batean “ume” esanahiarekin erabiltzeak,
| Uauatxuba lo eta lo zuk orain eta nik gero zuk gura duzun ordu batetan biok egingo dugu lo. |
Zalantza barik onomatopeia bat, ohikoa dena Amerika latindarra osoan non guagua, guaguita esten duten haurra izendatzeko. Corominasek hitza ikertu du eta kitxuazko wuawua hitzetik erator arazten du. Den-den Araban, gaztelaniaz ere erabiltzen da. Baraibarrek dionez Kubatik iritsiko zen. Azkueren kantutegian 57 sehaska kanta jasota daude, hauei Aita Donostiak jasotakoak gehitu behar zaizkie. Doinuak soilak dira, hitzak bezala, eguneroko bizitzaren zehaztasunez beteta, baita ere naturako izakiak eta gauzez. Aita Donostiak adierazgarrienak lotzen ditu era bikainean: bere haurra lokartu arazi nahi duen ama baten plantak eginez. Errimak eginez bere belaun eta gorputzarekin saiatzen da loak hartu dezan umea. Bere sehaskan utzi behar du oraindik afaria prestatu behar badie egun sargorian belarra mozten aritu diren senarra eta semei. Zer abesten dio? Pozoia darion kaleko kupluren bat? Ez. Entzun iezaiozue:
Umeak begitxoak ixten ari da. Gasa haztagaitz dirudien lainoa altxatzen ari da itsasaldetik. Itsasoraino iristen den ibar horretako ikuspegi lasai eta bareak bere ezpainetatik bertsu hauek jariatzen ditu:
| Itsasuetan laño dago | Itsasoan laino dago |
| Baionako barraraiño | Baionako barraraino. |
| Nik zu zaitut maitiago | Nik zu zaitut mateago |
| txoriak bere urniak baño | txoriak bere umeak baino |
| Lo, lo, lo …. | Lo, lo, lo … |
Ama isiltzen da; ilunabarra, lasaia, zuhaiztiak bareak, artizarra zeruan ageria da, ama euskaldunaren anima bere baitan biltzen da. Malko isil bat bere begietan azaltzen da. Oroitzapen tristeren bat? Senar jokalariena, agian, jarri ote bere ezpainetan bertsu amultsu hau?
| Altza eder ur airian | Altza eder ur ondoan |
| iru arrosa Mayatzian | hiru arrosa maiatzean |
| amoriorikan eztuenak | amodiorik ez duenak |
| eztu miñikan biotzian | ez du minik bihotzean |
Baino amak bere nahigabeak ahaztu eta aita bezala, bere senarra, anaia bezala ardiak eta behiak larrera eraman behar dituen, umearenganako maitasunean jartzen du arreta, haien hizkuntza berean mintzatuko da eta herriko enparantzan igandetan ikusten dituen mutilen antzera dantzatuko dena. Ardien artilearen kolore zuria eta baserriko balkoiraino iristen diren gerezien kolorea duten masailetan musu luze eta isila ematen dio, eta ilunabarraren soinuan, bere belarrietan hitz bakarra ahopeka esaten dio, zatika, hilabete batzuk beranduago emango dion aia bezala:
Tun, kurrun, kutun, kutun, kutun, kurrun, kutuna
Lo!, lo! ….
Eguzkia zerumugan goraka ari da: umea esnatu da. Bere senideak, biziki maite dutelarik, inguratu eta loxintxak eginez abesten diote:
| Binbili-bonbolo | Binbili-bonbolo |
| sendal lo | zein da lo |
| nire aurra lotxo, lotxo | nire haurra lotxo, lotxo |
| nik emanen dizkizut | nik emango dizkizut |
| bi kokotxo | ni kokotxo |
| arratsaldian txokolatia | arratsaldean txokolatea |
Baino umea esna dago, ez du lorik egin nahi. (Amak) bere arreta bereganatzeko, bere irudimenari sari potoloago bat eskaintzen dio:
| Nere maitia, nik zuretzat | Nire maitea, nik zuretzat |
| surtan dauzkat | surtan dauzkat |
| erdi-erdiya emango dizut, | erdi-erdia emango dizut |
| beste erdiya niretzat | beste erdia niretzat |
Gereziondoan lotara ezkutatzen den airean dabilen txoritxo bat ikusten du eta abesten du:
| Arbolaren adarraren aldaskaren | Arbolaren adarraren aldaskaren |
| puntaren puntatik | puntaren puntatik |
| txoriñua kantari. | txorinua kantari. |
| Nork eman dezake aireño uni | Nork eman dezake aireno uni |
Handik gutxira, zeru urdinaren azpian argi eta garbi ikusten da urrutian sai bat igarotzen ikusten du, handientsu, eta bere ezpainetara kopla hau iristen da:
| Bonbolontena, nire laztana, | Bobolontena, nire laztana |
| ez egin lorik basuan | ez egin lorik basoan |
| aizteritxuak eramango zaitu | azeritxoak eramango zaitu |
| erbiya zeralakuan. Bo! | erbia zeralakuan. Bo! |
| Akerra Prantzian | Akerra Frantzian |
| balego | balego |
| akerrak kanta | akerrak, kanta |
| Idiak dantza | idiak, dantza |
| auntzak | ahuntzak |
| danboliña jo | danbolina jo |