Kontzeptua

Ospitaleak. Arkitektura

Euskal Herrian Erdi Aroan ospitalaren funtzioa betetzen zuten hainbat eraikinen berri badago ere, hauen adibiderik ez da gure garaietaraino heldu. Berez, Euskal Herrian lehen ospitalea ez dugu XIX. mendearen hasiera arte ezagutuko, Gabriel Benito de Orbegozo arkitektoak Bilbon Ospitale Zibil zaharra altxatzen duen arte. Adibide interesgarri hau dakigunez lehena izateaz gain, bere garaiarako aurrerazale eta modernoa izan zen oinari orrazi itxura emanda argirik eta aireztapenik gehien izatea bilatzen baitzuen; berriz, estetikoki, eraikuntza klasiko sendoa eta soila da.

Bigarren adibide interesgarria Enrique Epalzak Bilboko Udaleko Herri Lanetako arkitekto buruak egin zuen XX. mendearen hasieran proiektatutako Basurtoko ospitalean. Epalzak, Estatuko zein atzerriko ospitaleak aztertu ondoren, Ilustrazioko ospitaleen planteamenduekin alderatuta sekulako aurrerapausoa eman zuen pabelloidun ospitalaren eredua proposatuz. Eredu honetan aldaketak gainera ez dira bakarrik txertatuko oina eta funtzioarekiko, baizik eta baita ere formekiko, aurreko hizkuntza klasikoaren ordez Basurton adreilua, harrizko dekorazio elementuak eta pabilloien estalkien bitartez Europako estetika korronte berriak ekarri baitziren, Europa erdialdeko modernismotik oso hurbil kokatutak.

Hala ere, eredu honek ez du jarraipenik izango Euskal Herriko beste lurraldetan, eta laister antzematen da blokean antolatutako eraikinen aldeko apostua agertuko dela. Honen adibiderik argiena Bizkain ere aurkitzen dugu Gorlizeko ospitalean; hormigoian eginiko Euskal Herriko bigarren eraikuntza izateaz gain -lehenengoa Bilboko Ceres lantegia izan zen, iriñaren ekoizpenari eskeinitako eraikuntza-, Gorlizeko ospitalea paisairekiko bere kokapena eta neurri higienikoen aldeko apustuari esker nabarmentzen den eraikina da. Beste adibide esanguratsua XX. mendearen lehen hamarkadetan ere eraikia Arabaren hegoaldean kokatzen da, zehazki Bastidatik hurbil, eta Lezako ospitalea da. Pablo Zabalo arkitekto gipuzkoarraren lana esanguratsu honetan bat egiten dute modu bikainean funtzioa eta forma, honelako eraikuntza batek eskatzen dituen baldintza guztiak bat egiten baitute hizkuntza arkitektoniko bikain batekin. Azkenik, beste estilo bat garatuz baina baita ere beste forma arkitektonikoak aldarikatuz Tafallako San Manuel eta San Severino Asiloa nabarmendu behar da; Victor Eusaren lan honetan, arkitekto nafarrak patio baten inguruan antolatutako oina berreskuratzen baitu.

XX. mendearen bigarren erdialdean, aipatu bezala ospitale blokeak gero eta handiagoak eta funtzionalagoak eraikitzen diren neurrian formak eta estetika garrantzia galduko dute. Hala ere, azken hamarkadetan zenbait adibide interesgarriak ere eraiki dira gure artean, Bilboko Santa Marina ospitalaren kasuan bezala Eugenio Maria Aguinaga Azqueta arkitektoak eginiko lana, edo beranduago Donostiako ospitaleko multzoa, Gasteizeko Santiago ospitalea, Barakaldoko Gurutzetako ospitalea edo Iruñan beste bi multzo interesgarri, Clinica Universitaria eta Virgen del Camino.