Kontzeptua

Meatzaritza. Harri-zulatzaileak

Burdin mea meazuloetatik ateratzeko, lehenbizi tunel batzuk egiten zituen gorako bidean, harrian asko sakonduko gabeko zuloak egin eta lehergailu txikiak jarriz. Hala jarduten zuten beta on bat aurkitu arte. Hortik aurrera, meazuloa egiten jarraitzen zuten baina beheraka eta zuloa ahal zen guztia zabalduz. Barruan ganga egiten zuten eta kendu gabe uzten zuten harriarekin ostiko edo zutabe batzuk eratzen zituzten, sekzio karratukoak eta alde bakoitza lau edo bost metrokoa; hutsunearen gangari eusteko eratzen zituzten koloma horietako bakoitzak zazpi edo zortzi metroko tartea gordetzen zuen bata bestetik.

Beste batzuetan, meak zein norabide hartzen zuen, beste galeria batzuk irekitzen zituzten nagusitik goraka eta bi aldetara, iragazitako urak bideratzeko. Zulo edo galeria guztietan errailak jartzen ziren bagonetentzat. Mea ateratzeko, lehenbizi harri-zulatzaileek zuloak egiten zituzten laztabinekin; lehergailua jarri eta lehertu ondoren, harria zartatuta gelditzen zen. Zati handiak txikitu eta bagonetak betetzea baino ez zegoen.

Zulo nagusiaren alboetan egiten ziren galerietan hiru zamatzaileko talde batek lan egiten zuen karrakagailu eta saskiekin, erauzitako mea aukeratu eta bagonetak betetzen. Horietako batzuk bete ondoren, langile bat arduratzen zen elkarri lotutako bagoneta guztiak maldan behera bultzatu eta kanpora ateratzeaz. Han, zaldi edo asto batek tiraturik, bagoneta guztiak biltegira eramaten ziren. Eta hortik airetiko tranbian edo burdinbidean, garbitu eta kaltzinatzeko instalazioetara eramaten zen erauzitako mea.

1903. urtetik aurrera, meategi batzuetan lurrunezko mailu zulatzaileak erabiltzen hasi ziren, eta 1918. urtearen inguruan mailu elektrikoak agertu ziren; alabaina, berrogeiko hamarkadan oraindik eskuz zulatzen jarraitzen zuten leku batzuetan, laztabina borra batekin kolpatuz. Nolanahi ere, 14 kilogramo inguruko mailu pneumatikoa erabat eta berehala zabaldu zen.